Film – Gawie Keyser

The Signal - 14 april, EYE Film Institute in Amsterdam

Imagine, het jaarlijkse festival van de fantastische film, vindt van 8 tot 18 april plaats in EYE te Amsterdam, met als thema We Love Robots! Naast lezingen en een heuse ‘masterclass robot design’ zijn er veel films waarin kunstmatige intelligentie centraal staat, bijvoorbeeld James Camerons dystopische klassieker Terminator 2: Judgment Day (1991) die voor het eerst in jaren weer in de bioscoop te zien is. Nog een interessante titel is Uncanny (2015) van Matthew Leutwyler: een wetenschapsjournaliste bezoekt een laboratorium waar men erin is geslaagd een robot te creëren die in alles op een mens lijkt. Probleem: ze stuit er op niet een maar twee jonge mannen, en wordt verliefd op een van hen.

Dan is erThe Signal. Dit jaar zijn er wellicht al betere films te zien geweest, maar weinig daarvan hebben zo’n impact op mij gehad als deze film. Het werk van de Amerikaanse regisseur William Eubank, dat vorig jaar op het Sundance Film Festival in première is gegaan, is een mix van Terrence Malick en Andrei Tarkovsky en The X-Files en Stanley Kubrick en, vooruit, David Lynch. Maar meer nog is het een wilde film die ongecontroleerd alle kanten op vliegt. En dat is iets goeds.

In het verhaal reizen drie studenten van MIT naar Nevada, omdat ze een mysterieuze hacker op de hielen zitten die hen teistert. De relatie tussen de studenten is belangrijk: Nick is verliefd op Haley en hij heeft een sterke band met Noah. Algauw gaat het mis. ’s Nachts belanden ze in een houten huisje in de woestijn waar ze flitsen van onverklaarbare fenomenen waarnemen, in de stijl van The Blair Witch Project. Dan verplaatst álles zich, zoals in de dramaserie Lost, plotseling ondergronds: verhaal, film, personages. En tot hiertoe en niet verder met deze synopsis.

Zowel het plezier van het bekijken van The Signal als de kwaliteit ervan – regie, acteren en vooral cameravoering en productiedesign – hangt af van de wijze waarop de volkomen onwetende kijker zich heen en weer laat slingeren van de ene verhaalwending naar de andere. Dit is bij uitstek een ‘I’m alive and you’re dead-film’. Wie is met andere woorden gek en wie is ‘normaal’ in dit verhaal? De neurotische, extreem wantrouwige SF-schrijver Philip K. Dick, inderdaad nóg een referentiepunt, zou hebben gezegd: ik, ik ben normaal. Wat natuurlijk niet het geval was. Of toch wel? In The Signal staan alle verwijzingen en intertekstuele invloeden evenwel geen moment een verteltoon van ernst en reflectie in de weg, zeker niet wanneer een man in een wit pak tegen een jongen in een rolstoel zegt: ‘Verbazingwekkend. Dat overlevingsinstinct van je. Aangewakkerd door angst, eenzaamheid en frustratie’, en het duidelijk wordt dat hij het over veel meer heeft dan over een personage in een film.

Op het Imagine Film Festivalwordt The Signal vertoond mét nagesprek. Klikvoor meer informatie.

Televisie – Walter van der Kooi

Harry, Tiny en Sonja - maandag 13 april, NPO 2, 20.30 uur

Maartje Nevejan maakte voor Human de documentaire Harry, Tiny en Sonja. Ondertitel: Na dertig jaar zorg op eigen benen. Oftewel een onderzoek naar de effecten van de ‘participatiemaatschappij’, aan de hand van drie personages die van beschermd wonen moeten overstappen naar een reguliere 55+-woonwijk in Capelle aan den IJssel. Kunnen ze dat? Is dat verantwoord? Ik kon niet meer dan een trailer zien, maar die en het persbericht maken nieuwsgierig. De maakster is niet blind voor de ontstane, zo niet gecreëerde, zorgverslaving, maar maakt zich tegelijk zorgen over de kwetsbaarheid van veel betrokkenen die gesteld worden voor verwachtingen die ze soms of vaak gewoon niet kunnen waarmaken – van koffie zetten tot een dagbesteding regelen om niet te vereenzamen. In elk geval doen ze hun stinkende best en noemt Nevejan hen ‘ontroerende helden’.

Reizen Waes - VPRO, vrijdags, NPO 3, 20.25 uur

Vrijdag 3 april al begonnen in Albanië: Reizen Waes, waarin mannetjesputter Tom Waes in een tweede reeks daar gaat waar weinigen op vakantie gaan. De afleveringen van deze en volgende week betreffen Alaska. Op 24 april bezoekt hij Paraguay. Op 1 mei, jawel, Noord-Korea. Daarna nog Zuid-Korea, Noord-Mexico en Spitsbergen. Voor wie nog een bestemming zoekt. In Paraguay blijkt, naar Toms zeggen, de beste gids een Duitser te zijn, wat duidelijk maakt dat toerisme niet een Paraguyaans ding is. Het is dan ook het minst bezochte land van Latijns-Amerika, terwijl je wel prompt een waterval krijgt te zien die elke Europese in de schaduw stelt.

Maar ook in Noord-Korea reist, zij het verplicht, een buitenlander met Waes mee: de Engelsman Simon Cockerell die in Beijing een monopolistisch reisbureau voor Noord-Korea runt. Met twee Koreaanse gidsen (Mister Lee en Honey) en chauffeur maakt dat een escorte van vier om Tom te helpen. (‘Honey?’ vraagt Tom verbijsterd. ‘Ja.’ ‘Noem mij dan maar Darling’, zegt hij gevat.) Daar blijft het uiteraard niet bij. Een andere dame, niet van grapjes gediend, instrueert hem hoe hij (verplicht) bloemen bij de standbeelden van de Leiders moet leggen en hoe die standbeelden door de camera vastgelegd moeten worden. ‘Zonnebril af! Show respect.’ Zijn weerzin valt te vatten, maar iets minder zijn benadering van een bruidspaar dat als onderdeel van hun plechtigheid ook de Leiders groet. Hij mag natuurlijk helemaal niet op ze af stappen, maar oké: leve de vrijheid. Als hij niet alleen de bruidegom een stevige hand geeft maar ook de traditioneel geklede en opgemaakte bruid een zwengel, die daar merkbaar doodongelukkig onder is – om dat pompen bij afscheid te herhalen, dan heeft hij naar mijn idee de ontknechting van de Koreanen geen millimeter dichterbij gebracht maar wel een staaltje westerse botheid ten beste gegeven.

Verder is Waes natuurlijk een stoere, geestige bink die ons brengt waar we anders nooit zouden komen. Voor liefhebbers.

Theater – Loek Zonneveld

The Sunshine Boys - t/m 17 mei uitsluitend in het DeLaMar Theater in Amsterdam

Willie en Louis waren ooit grote namen in het variété en de revue. Ze zijn met ruzie uit elkaar gegaan. En nu heeft een producent bedacht dat ze voor een speciale gelegenheid nog één keer hun fameuze ‘dokterssketch’ gaan spelen. Maar ja… elf jaar niet opgetreden, dat gaat zelfs een fameuze sketch niet in de kouwe kleren zitten. Dus moet er worden gerepeteerd. Maar dan moet er eerst een hoop rotzooi worden opgeruimd.

Eigenlijk is dat de plot van Neil Simons komedie The Sunshine Boys. Niks nieuws onder de zon voor producent Joop van den Ende, zou je zeggen. Het nieuws is dat André van Duin de zogenaamd mindere helft van het komische duo speelt, Willie Boogaard, die van een AOW-uitkering wegkwijnt op een driehoogachterwoninkie. Kees Hulst speelt Louis van Os, de komiek die de grote meneer uithangt, maar die ook vegeteert, ergens op het platteland. Ze hebben beiden iets groot te houden. Over die tragikomische confrontatie gaat het stuk zeker ook. In het hart van de komedie wordt de beroemde ‘dokterssketch’ ook daadwerkelijk gespeeld, een onvervalste dijk van een revuenummer (met Anne Jongen als Zuster Dekker).

Daarna is er voluit ruimte voor een ontroerende slotconfrontatie tussen de grootheden uit het amusement. Met een grootse bijrol voor Olga Zuiderhoek als bonbons verorberende en oneliners rondstrooiende nachtzuster. Ferdi Stofmeel houdt de vertelling mooi bij elkaar als de redderende neef van komiek Willie.

Wij gingen vast even kijken naar de allereerste try-out en die was mooi door het vooral kleine, eenvoudige en sobere spel – de teksten hun eigen werk laten doen, die lach komt er toch wel, dat soort dingen. Of die eenvoud zo blijft, we gaan het zien. Dit weekend première. Gijs de Lange regisseert, de vertaling is nog van Annie M.G. Schmidt.

Kunst – Koen Kleijn

De aquarel - tot en met 7 juni, Teylers Museum Haarlem en De Mesdag Collectie Den Haag

Voor de volledigheid: de mooie tentoonstelling De aquarel is behalve in Teylers Museum Haarlem ook te zien in De Mesdag Collectie, Den Haag. Hier is de setting wat meer familiair, omdat het museum het oude woonhuis van de Mesdagjes is en nog zeer de smaak ademt van het Haags fin de siècle en van Hendrik Mesdag. Deze was behalve een succesvolle kunstenaar ook iets van een potentaat; hij verzamelde, organiseerde, verenigde, steunde en begroef andere kunstenaars. In de vaste collectie bevindt zich een groot ensemblewerk uit de Barbizon-school, Corot, Daubigny, Rousseau. Mesdag had een opvallende voorkeur voor werken met een onaffe of grofstoffelijke verfbehandeling; bijvoorbeeld van de curieuze schilder Antonio Mancini (1852-1930), een protegé die zijn doeken volplempte met meer dan alleen verf, als een Rauschenberg avant la lettre. Ook in de tijdelijke aquareltentoonstelling ligt de nadruk op het verzamelinstinct van Mesdag. Overigens is vorige maand na een verbouwing van vier jaar het Panorama Mesdag heropend, het enorme panorama op Scheveningen uit 1881.

En verder…

Hockney, Picasso, Tinguely en andere werken uit de Kunstsammlung Würth, in het Noordbrabants Museum; en in Leeuwarden een biografische tentoonstelling van een onderbelichte schakel in de Oranje-Nassau-dynastie, Maria Louise ‘Marijke-Meu’ van Hessen-Kassel. Maria was getrouwd met Johan Willem Friso van Nassau-Dietz, stadhouder van Friesland, die in 1711 verdronk bij de Moerdijk. 48 dagen na zijn dood werd zijn zoon Willem geboren. De continuïteit van de Oranjedynastie, althans van de Nassau-Dietz-zijtak, was daarmee gewaarborgd, met Maria als verstandige regentes. Willem moest tot 1729 wachten tot hij als stadhouder van Drenthe en Groningen een officiële status kreeg. In 1731 werd hij ook stadhouder van Friesland; Marijke Meu (‘Tante Marijke’) trad terug als regentes en ze concentreerde zich in haar ‘Princessehof’ aan de Grote Kerkstraat op haar porseleincollectie. Tussen 1759 en 1765 werd ze opnieuw een spil in de landspolitiek, als regentes van haar minderjarige kleinzoon, de latere Willem V. De huidige Oranjes hebben dus meer aan haar te danken dan aan al die zestiende- en zeventiende-eeuwse ijzervreters bij elkaar. De collectie is nog altijd de kern van het Keramiekmuseum Princessehof; in het stadspaleisje is nog één achttiende-eeuwse stijlkamer intact.

Beeld: (1) Acteur Lawrence Fishburne in The Signal; (2) mannetjesputter Tom Waes gaat waar weinigen op vakantie gaan in Reizen Waes; (3) The Sunshine Boys; (4) Jozef Israëls, Baggerlui, 1895, aquarel, 67 x 80 cm, De Mesdag Collectie, Den Haag; (5) David Hockney, te zien in Noordbrabants Museum.