De intellectuele superster en auteur van Debt: The First 5.000 Years is in het ruige zuidoosten van Turkije op uitnodiging van de linkse pro-Koerdische partij hdp. Graeber doelt in de eerste plaats op de militaire campagne die het leger deze zomer voerde tegen de Koerdische verzetsbeweging pkk en die na verloren verkiezingen in juni veel kiezers in de armen van president Erdogan terugdreef. Als verkiezingswaarnemer werd hem zondag de weg versperd door een Turkse militair met een kalasjnikov, vertelt hij in een koffiehuis in de oude stad van Diyarbakir. ‘Met de democratie in Turkije is het een beetje zoals in Rusland’, zegt hij, sarcastisch. ‘De president geeft haar zoveel ruimte als nodig is om zelf aan de macht te blijven.’
Nu de verkiezingen erop zitten en er wat tijd overschiet is de inspirator van de Occupy-beweging met een klein gevolg op een shopping spree in de bazaar. Vooral revolutionaire parafernalia trekken Graebers aandacht. Begerig kijkt hij naar aanstekers en vlaggetjes met het logo van de Koerdische verzetsbeweging.
Graebers interesse voor de Koerdische kwestie werd gewekt tijdens de slag om het Koerdisch-Syrische stadje Kobani, precies een jaar geleden. Hier namen pkk-gelieerde strijders het voor het oog van de wereldpers op tegen Islamitische Staat. Eind 2014 liet hij zich tien dagen rondleiden door ‘Rojava’ (Koerdisch Syrië). Een aan de pkk gelieerde beweging ontketende hier de zogeheten Rojava-revolutie. Gelijktijdig met de strijd tegen Islamitische Staat wordt hier een alternatief samenlevingsmodel getest.
Daarin is het de combinatie van vrouwenemancipatie, antikapitalisme, ecologie en bottom-up-democratie die intellectuelen als Graeber aanspreekt. En niet alleen hem, ook de Nederlandse kunstenaar en activist Jonas Staal doet momenteel een project in het gebied. Critici zien een eenpartijstaat verrijzen en staan sceptisch tegenover de militaristisch aandoende organisatie. Graeber sprak bij terugkeer over een ‘incredibly exciting experiment’.
In het koffiehuis in Diyarbakir dwaalt het gesprek af van de Turkse democratie naar die in het Westen, de Britse en de Amerikaanse democratieën in het bijzonder. Ook hier doet de kiezer er uiteindelijk weinig toe, aldus Graeber. ‘Het politiek-economische complex, gesteund door de media, trekt zich doorgaans niets van de verkiezingsuitslag aan’, doceert hij. ‘Het maakt dat echte verandering niet mogelijk is’. Jean-Paul Sartre wist het al: élections, piège à cons!