Hewlêr – Een man op het binnenspeelpleintje van de school die dienst doet als stembureau gebaart naar me. ‘Kom, kom’, zegt hij. Zijn naam wil hij niet geven maar praten wil hij wel. Hij is zenuwachtig. ‘Het is een leugenachtig circus dat je hier ziet’, zegt hij zacht in goed Engels. ‘Zelfs de man die je net sprak en die zei dat hij alle stembureaus in dit district beheert, liegt. Zoveel verantwoordelijkheid heeft hij helemaal niet. Iedereen liegt, de kliek rond president Barzani liegt en is corrupt. Het is verschrikkelijk dat zij mijn land onafhankelijk willen maken.’
Als er al meer mensen zijn die het referendum een ‘leugenachtig circus’ vinden, dan is dat nergens aan te merken. De sfeer in het stembureau is opperbest, de laatste stemmers druppelen binnen, sommigen uitgedost in kleurige feestjurk of in bruin traditioneel kostuum, de kinderen met Koerdische vlaggetjes op de wang geschminkt of met een vlaggetje in de hand. Even bladeren door het register waarin iedere stemmer zijn of haar handtekening zet, laat zien dat de opkomst goed was, maar niet overweldigend. Opvallend, in de oude stad van Hewlêr (de Koerdische naam voor Erbil), waar de kdp van president Barzani oersterk is.
De volgende ochtend blijkt dat de opkomst bij het referendum over de onafhankelijkheid van Iraaks Koerdistan op 72 procent ligt, het aantal ja-stemmers is boven de negentig procent. Voor Barzani en de zijnen ongetwijfeld een teleurstellende opkomst. De nee-stemmer is thuis gebleven. Of eigenlijk: degenen die geen ja wilden stemmen. Want nee zeggen tegen een onafhankelijk Koerdistan, dat wil vrijwel geen Koerd. Ook niet in Suleymanya, waar de grootste concurrent van de kdp – de puk – het voor het zeggen heeft. Veel inwoners geloven dat het Barzani niet om onafhankelijkheid te doen is, maar om het herstellen van zijn eigen tanende macht. Een onafhankelijk Koerdistan willen ze wel, maar het gaat te ver om de autoritaire Barzani te steunen.
Zelfs de man die sprak over een leugenachtig circus heeft uiteindelijk ja gestemd, vertelt hij. ‘Want hoe kan ik nee zeggen tegen een vrij Koerdistan? Maar ik wil vooral meer democratie.’
De ja-stemmers vieren ’s avonds uitbundig feest op straat. Alsof dit geen referendum over onafhankelijkheid was, maar het uitroepen van de onafhankelijkheid zelf. Maar die echte onafhankelijkheid, die laat nog wel even op zich wachten. Twee, drie jaar onderhandelen met Bagdad, voorspelt president Barzani. Of het referendum hem een sterkere positie geeft of juist niet zal in de komende maanden blijken.