DAT DE LEDEN VAN DE grootgruttersdynastie Heijn heel wat spiritueler van aanleg zijn dan de nuchtere aard van hun kruideniersbedrijf doet vermoeden, was al duidelijk toen Ronald Jan Heijn, een van de jongere vertegenwoordigers van het succesvolle zakengeslacht, in Amsterdam zijn geesteskind Oibibio ten doop hield. Ronald Jan, zoon van de in 1987 vermoorde Ahold-topman Gerrit Jan Heijn, startte in het hartje van Amsterdam een groots opgezet New-Agewinkelcentrum.
Zoals de supermarktketen van zijn familie een belangrijke stempel drukt op het voedingspatroon van het Nederlandse volk, zo zal Oibibio trendsetter worden op het gebied van de geestelijke huishouding. ‘We willen spiritualiteit een plaats middenin de samenleving geven en niet ergens aan de rand’, vertelde de 33- jarige ondernemer onlangs in het damesblad Libelle. ‘We willen het zweverige, het enge, eraf halen. In een omgeving waar je je, hoop ik, snel prettig voelt.’ De jonge ondernemer maakt in het vraaggesprek de indruk een Californische kijk op zaken van esoterische aard te hebben: mystiek en marketing lopen bij hem dwars door elkaar heen, in plaats van, zoals gebruikelijk, als onverenigbare elementen te worden gezien.
Een soortgelijk concept moet aan de wieg hebben gestaan van een zakelijk initiatief van Ronald Jans oom Albert Heijn, de inmiddels gepensioneerde godfather van het gruttersgeslacht. Albert investeerde honderdduizend gulden privekapitaal aan aandelen in de natuurvoedingswinkel Paideia BV in Overveen, een zakelijke loot aan de stam van de sekte- achtige beweging de Gouden Cirkel, geleid door de voormalige topmannequin Anneke Clowting, alias Meesteres Anna. Alberts zus Quinta en haar zoon Fares Boustanji investeerden samen met twee tantes nog eens vijftigduizend gulden in Paideia - ‘Kind van God’ - dat in de Haarlemse goudkust, in een voormalig Albert-Heijnpand in Overveen, goede zaken deed met de verkoop van levensverlengende natuurprodukten en gezuiverd water.
MET EEN OMZET VAN dertigduizend gulden per week bleek Paideia een uiterst levensvatbare buurtvoorziening. Vele Haarlemse goudhaantjes wensten zich ter verlenging van het aardse bestaan nog slechts te voeden met Paideia-waren. De opbrengsten stelden de beweging van de Gouden Cirkel in staat om twee spirituele centra op te richten in het buitenland, te weten in de Franse Pyreneeen en in noordwest-Wales. Met een ingenieus netwerk van stichtingen en BV’s werden de revenuen van het nieuwe concern kundig heen en weer gesluisd.
Het was echter meer dan alleen een zakelij ke investering in een nieuw en snel groeiend marktsegment. Meesteres Anna ontpopte zich als een ware sekteleidster, voor wie een bestaan als uitbaatster van alleen maar een winkelbedrijf te weinig levensvervulling gaf. De gewezen glamourgirl, inmiddels 56 jaar oud, had zich na enkele forse uitglijders in het eigen bestaan gestort op het esoterische. Ze studeerde aan de antroposofisch getinte School voor de Filosofie in het Gooi, en ontpopte zich snel als een madame Blavatski-achtige mystica. Veel van haar wijsheid dankt zij aan een ruimtebewoner genaamd Cheb, die zij tijdens een strandwandeling zou hebben ontmoet toen hij met zijn vliegende schotel was geland. Haar volgelingen, steevast te vinden onder de rijke happy few van de Nederlandse samenleving, zien hun Meesteres als iemand die direct contact met het hogere onderhoudt. Naar oud-theosofisch recept grossiert de steevast in hagelwitte soefi-dracht gestoken Meesteres in wenken die zij via transcendentale contacten doorkrijgt.
Haar bewonderaars worden geacht haar blindelings te volgen. En zo vertrok een deel van de Paideia-clan enige jaren terug voor een mystieke reddingsoperatie naar het Heilige Land, nadat de Meesteres via haar occulte contacten had doorgekregen dat het laatste uur had geslagen voor het jodendom. Zestien koppen sterk vertrok een Paideia-delegatie naar Israel, om ter plekke in een kibboets te gaan werken en de plaatselijke bevolking te waarschuwen voor de naderende apocalyps.
De Meesteres en haar volgelingen togen naar de Universiteit van Tel Aviv om de professoren aldaar in te lichten over de goddelijke ingevingen. Israel, zo zei de Meesteres, is ten dode opgeschreven en het jodendom wordt vernietigd. Men hoorde het gezelschap beleefd aan, maar tot nog toe is men er nog niet toe gekomen om Anna als de nieuwe Mozes te erkennen en onder haar goddelijke aanwijzingen een begin te maken met een hernieuwde Exodus.
Over de wijze waarop Anna de leden van de Heijn-dynastie aan zich wist te binden, gaan diverse verhalen. Zo zou ze gebruik hebben gemaakt van de geestelijke nood die was ontstaan nadat Gerrit Jan Heijn in 1987 was ontvoerd door Ferdi E. Op het moment dat de Ahold-topman al vermoord in de bossen bij Arnhem lag, verkondigde Anna op basis van goddelijke ingevingen de boodschap dat de ontvoerde zakenman nog in leven was. Achteraf bezien toch geen goede start om hartelijke betrekkingen met de Heijns te onderhouden, zou de argeloze buitenstaander denken, maar de gruttersfamilie dacht daar anders over.
Met het Albert-Heijnkapitaal kon Paideia uitgroeien tot het goed renderende bedrijf dat het tot voor kort was. Via deze relatie kregen Meesteres Anna en haar clan vat op de normaal zo besloten microsamenleving van de Haarlemse goudkust. Tal van notabele families vielen voor de overtuigende talenten van de mystica, die haar persoonlijke levensweg liet vastleggen in het boek Anna over Anna.
ANNA’S METHODEN werden, naarmate haar mystieke temperament zich ontwikkelde in het kielzog van het zakelijke succes, steeds hardvochtiger. Ze benoemde zichzelf tot de enige vertegenwoordiger van God op aarde en vaardigde steeds brutere commando’s uit.
Zo vertelde een van de vele rancuneuze ex- volgelingen die dezer dagen naar buiten komen met de vuile Paideia-was: ‘Jarenlang word je opgezweept met uitputtende oefeningen. Steeds opnieuw word je gedwongen je fysieke grenzen te verleggen. Als je helemaal kapot bent, leggen de leiders je op een matras, duwen met de vuisten in je maag en suggereren dat alle ellende naar buiten komt. Je schreeuwt het uit van de pijn. Als je dan echt totaal aan het einde van je Latijn bent, komen andere sekteleden bij je en leggen je in de watten. Lichamelijk voel je je dan helemaal schoon.’
Evenals vele collega’s in het verleden is Meesteres Anna blijkbaar een stap te ver gegaan met haar goddelijke vermogens. De mensen die haar jarenlang blindeling hebben gevolgd komen nu en masse met gruwelverhalen naar buiten. Piece de resistance van dit publicitaire tegenoffensief is een videoband waarop een baby van een van de sekteleden te zien is terwijl deze wordt onderworpen aan een heilsmassage van een van Anna’s assistenten, die daarmee ‘blokkades’ weg wil nemen. Het gaat er nogal hardhandig aan toe, en de baby kermt het uit. Het is met name dit document dat de sekte ernstig in verlegenheid heeft gebracht.
Wie zich verdiept in de vele schandaalverhalen over Paideia zoals die de afgelopen maanden zijn verschenen in met name Het Parool en het Haarlems Dagblad (de laatste brengt op het moment een twaalfdelige serie over de sekte, alsof er een soort Jonestown is ontstaan in het Haarlemse) kan niet anders dan zich verbazen over de tamtam rond een circusje. Het Paideia-imperium is inmiddels ingestort. De Meesteres verblijft met enkele getrouwen op de hoogvlakten van Nepal, en laat weten daar nog minstens een jaar te blijven. De leden van de Heijn-clan hebben juridische procedures gestart om hun investeringen terug te krijgen. Alle banden met de Meesteres heten nu verbroken.
De door deze breuk losgekomen verhalen bieden een aardig inzicht in de tegenwoordige geestelijke infrastructuur van de Nederlandse elite, die zich jarenlang totaal heeft laten inpakken door de charismatische Meesteres. De nu ingezette tegencampagne van de teleurgestelde ex-volgelingen begint de gedaante van een ware heksenjacht aan te nemen. Blijkbaar is dat de enige manier om de ontstane gene over de vroegere liefde weg te nemen. Het zal niet de eerste keer zijn dat een Messias door de eigen aanhang wordt omgelegd.