Sinds het einde van de oorlog in Vietnam hebben Europeanen en Amerikanen niet meer een zo groot verschil van mening gehad. En Nederland speelt er een rol in. Denk er niet ironisch of minachtend over.

Op 11 september is alles anders geworden. Het Amerika van president Bush heeft in de aanval de rechtvaardiging gevonden om zich te gedragen als de absolute wereldmacht, volgens de lijnen die kandidaat Bush in zijn campagne had getrokken. Tot 11 september is de Pax Americana een toestand geweest waarin de supermacht, zelfs ook nog onder Bush, met de bondgenoten eerst door middel van diplomatie en in het uiterste geval met geweld het wankele evenwicht in de wereld probeerde te bewaren.

Na de elfde heeft Washington de diplomatie vervangen door een politiek die nadert tot de eenvoud van een dictaat. De nieuwe diagnose is gesteld: er is een as van het kwaad, gevormd door Iran, Irak en Noord-Korea. Die moet worden vernietigd. Hoe? Dat weten we nog niet. Maar als de strijd begint, geldt het «wie niet voor ons is, is op z’n minst verdacht». Wil de Europese helft van de Navo bij Bush en de zijnen niet in een kwaaie reuk komen, dan moeten de Europeanen om te beginnen een voorbeeld aan Washington nemen en hun defensiebudget verhogen. De Amerikanen gaan 48 miljard dollar meer betalen. Doet Europa een beetje mee — meer zit er niet in — dan mag ze gehoorzaam meedoen.

Dit is, samengevat, de boodschap die onderminister Paul Wolfowitz de Europese bondgenoten op de veiligheidsconferentie in München heeft gebracht.

Het is uitgesloten dat Bush in Europa bijval voor zijn visie op «de as van het kwaad» zal vinden, behalve misschien bij Berlusconi. Het is ook uitgesloten dat een Europese militaire macht zelfs over jaren gerekend in de buurt van de Amerikaanse zou komen. Zelfs kunnen we ons op het ogenblik niet voorstellen dat zo’n Euromacht in dienst van een gemeenschappelijke Europese buitenlandse politiek zou ontstaan. Maar wat niet is, kan komen.

In de Amerikaanse buitenlandse politiek worden doelen geformuleerd, wordt de publieke opinie rijp gemaakt voor methoden, en tekenen zich risico’s af die hier grote weerstand wekken. Secretaris-generaal Robertson, overigens niet bang om als ijzervreter te worden beschreven, heeft het gezien. De Amerikanen beschouwen het Europese deel van de Navo als een tweede auto, die naar believen uit de garage kan worden gehaald of weer erin gestald.

Het is niet uitgesloten dat onder deze druk in Europa het politieke instinct wakker wordt. Amerikaans unilateralisme bevordert de Europese eenwording, ook militair. De Europeanen zullen zich niet laten meeslepen in kruistochten die Bush op het programma heeft staan. Voor de Navo betekent dat een tweedeling. Voor de Atlantische politiek het feitelijke einde. Of Europa een buitenlandse politiek tegen Amerika zal voeren, staat niet ter discussie. Het gaat om een onafhankelijke politiek.

In Nederland worden de consistentie en de gevolgen van het Amerikaanse unilateralisme niet begrepen. Dat gaan we metterdaad bewijzen. Ter vervanging van de F16 zullen we binnenkort voor de Amerikaanse Joint Strike Fighter kiezen. Technisch en in strategisch opzicht binden we ons voor jaren aan Amerika. In de Koude Oorlog, de jaren van de Starfighter — lang geleden — was er geen keus. Nu daagt een nieuwe toekomst: die van een Amerikaanse enclave in Europa. Dat betekent voor de komende drie jaar de laatste Atlantische satelliet van president Bush.