‘De Lega Nord is dood’

Het is rustig in de buurt rondom het palazzo Montecitorio, het Italiaanse parlement. In de straatjes slenteren Amerikaanse scholieren met een ijsje door de hitte en schuin tegenover het gebouw drinken parlementariërs een espresso in een koffiebar. Binnen zit Umberto Bossi (75) achter zijn bureau. Hij trekt aan een sigaar en denkt terug aan het afgelopen weekend. Tijdens een rumoerig partijcongres van de door hem opgerichte Lega Nord stuitte hij op partijleider Matteo Salvini. ‘De cijfers hebben een hard hoofd’, riep hij voor een volle zaal met partijleden, die hem hard uitfloten en weghoonden.

Bossi doelde op de partijverkiezingen die door Salvini zouden zijn gemanipuleerd. In tegenstelling tot wat de reglementen bepalen, riep de huidige leider vlug een congres bijeen om over het partijleiderschap te vergaderen. Dat kon volgens Bossi ook niet. Niettemin kreeg Salvini tachtig procent van de aanwezige leden achter zich. Gehavend kon de partijstichter naar huis, waar hij zijn wonden moest likken. Hoe goed ging het allemaal nog begin jaren negentig, toen Bossi de Lega Nord oprichtte.

Decennialang was er de zogenoemde ‘kwestie van het zuiden’. Belastinggeld uit het rijke noorden werd door de regering in Rome in het arme zuiden uitgegeven als economische hulp. In de praktijk verdween veel geld echter in de zakken van zuidelijke politici en maffiosi. Bossi kaartte dit publiekelijk aan met uitspraken als ‘Governo terrone, governo ladro’ – overheid van boerenkinkels is de overheid van de dief – en ‘Soldi dal Nord, maffia dal Sud’ – geld in het noorden, maffia in het zuiden. Een kreet als ‘de Lega heeft een stijve’ baarde eveneens opzien, onder meer omdat dergelijke retoriek in de Italiaanse politiek tot dan toe ongewoon was. Met zijn stijl wist Bossi veel noorderlingen te bekoren en in 1994 won hij ruim acht procent van de stemmen. Hij stapte in de eerste regering van zakenman-politicus Silvio Berlusconi, maar liet deze al na acht maanden vallen. Twee jaar later verklaarde Bossi het noorden, Padania, tevergeefs onafhankelijk en eind jaren negentig maakte hij van de toenemende immigratie een thema. Net als nu had Zuid-Italië te maken met boten vol Afrikaanse vluchtelingen. Bossi stelde dat de marine maar kanonnen moest inzetten, want ‘dan varen ze vanzelf terug’.

Na een beroerte in 2004 ging het bergafwaarts met Bossi, die moest terugtreden vanwege zijn zwakke gezondheid. Na een comeback legde hij in 2012 het leiderschap neer toen er een corruptieonderzoek tegen zijn familie liep. Later werd hij verslagen door Salvini, die het partijleiderschap nog steeds in handen heeft. Die laatste probeert de partij sindsdien steeds meer te vormen naar zijn eigen zin. Zo moet de Lega Nord een Lega Nazionale worden, die in heel Italië actief zal zijn. Salvini wil de voormalige achterban van de neofascistische partij Alleanza Nazionale (AN) binnenhalen. Deze kiezers wonen vooral in het midden en het zuiden van het land. Daarom is daar een zusterpartij opgericht met de naam: Wij met Salvini. Niet alleen de noordelijke identiteit, maar heel Italië moet voortaan worden beschermd tegen migranten en de islam, zo vindt Salvini.

In de afgelopen maanden kwam Bossi tegen Salvini in opstand. Volgens de erevoorzitter is het onmogelijk om van de Lega Nord een nationale partij te maken omdat de basis van de partij het noordelijke regionalisme is. Hij denkt dat niet-noorderlingen Salvini niet zien zitten en vreest voor een ondergang van de partij. Als dat gebeurt is het meesterwerk dat hij eigenhandig opbouwde van de baan. Op het partijcongres, afgelopen weekend, vroeg Salvini met succes het vertrouwen van de verzamelde achterban, waarop Bossi verklaarde dat ‘de Lega dood is’. Maar hij verlaat de club niet. ‘Ik richtte de Lega Nord op en blijf bij de partij’, zei hij, waarna hij werd uitgejoeld door de achterban van Salvini.

Terug op zijn kantoor in Rome is de overdenking voor Bossi begonnen. ‘Salvini is niet de man die de capaciteiten heeft om een project als dit te ontwikkelen. Hij heeft zich laten souffleren door oud-staatssecretaris Giancarlo Giorgetti, die hem heeft ingefluisterd dat hij de neofascistische stemmen van de voormalige AN moet winnen’, aldus Bossi. Volgens hem is en blijft de Lega Nord een regionalistische partij die het noorden beschermt tegen Rome, de migranten, de islam en Europa. Het zint hem niet dat Salvini in het Europarlement samenwerkt met Marine Le Pen. ‘Hij is in Europa een alliantie aangegaan met Le Pen, die juist centralistisch denkt. Vele oude politieke vrienden willen daarom niet meer met ons praten. Ze herkennen onze partij niet meer.’

Op het congres wilde Bossi het tij keren, maar dat bleek een vergeefse actie. Nu is de tijd gekomen om na te denken over de toekomst. Hij blijft lid en erevoorzitter. ‘De Lega was slechts een middel om de vrijheid van het noorden te bewerkstellingen, maar de partij is geen doel op zichzelf. Als de Lega straks niet meer is wie ze was, dan komt er wel weer wat nieuws; een andere Lega’. Bossi doelt op een breuk. ‘Het is waarschijnlijk dat de partij in tweeën zal scheuren.’ Hijzelf zal altijd actief blijven, want ‘de regering in Rome was en is nog altijd een kolonisator’. Strijdbaar neemt hij een trek van zijn sigaar.

Uiterlijk volgend jaar zijn er parlementsverkiezingen in Italië. Dan zal blijken of de strategie van Salvini effectief is en of de Lega Nord blijft bestaan. Bij winst in het hele land wordt verwacht dat de oude partij zal vervellen tot een nieuwe beweging rondom de sterke man. In dat geval zullen de partijleden van het eerste uur zich mogelijk afscheuren. Lukt dit niet, dan krijgt Bossi gelijk en is de Lega Nord overleden. Het is nog alles behalve zeker of Salvini de rechtse kiezers voor zich kan winnen, omdat ook de Vijf Sterrenbeweging van komiek Beppe Grillo meer opschuift naar rechts waar het de migrantenproblematiek betreft. Die partij is al de grootste in het Italiaanse parlement, maar draagt geen regeringsverantwoordelijkheid.

Deze blogreeks wordt mede mogelijk gemaakt door Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.