Nadat Van Rey de conceptartikelen ter inzage heeft gekregen trommelt hij zo veel mogelijk vrienden en bekenden op met het verzoek boze reacties naar de redactie te sturen. Op de dag van publicatie duwt zijn levensgezel de krant met een vis erin gewikkeld in de brievenbus van de adjunct-hoofdredacteur. Ze heeft er ook een briefje bij geschreven: ‘Ik zou er eigenlijk boven moeten staan, maar soms kun je niet anders dan met “gelijke middelen” terugbetalen.’
De vvd Roermond plaatst op haar website een bloederige cartoon waarop de hoofdredacteur van het Limburgse dagblad jongleert met de afgehakte hoofden van Limburgse politici. De door de krant geraadpleegde hoogleraren worden als ‘prostituees van Dagblad De Limburger’ bestempeld.
De afgelopen jaren regende het bezorgde berichten over de regionale journalistiek. In 2009 constateerde de commissie-Brinkman in haar rapport De volgende editie al dat de crisis in de journalistiek vooral in de regio hard toeslaat. 25 jaar fusies en overnames hebben de regionale kranten uitgehold. Het gevolg: de perstribunes van steeds meer gemeenten blijven leeg. Begin dit jaar werd het zoveelste sombere onderzoeksrapport gepresenteerd naar nieuwsvoorziening in de regio, onder de veelzeggende kop Gelukkig zijn hier geen journalisten.
Gelukkig waren er wel journalisten in Roermond. Hans Goossen en Theo Sniekers, onderzoeksjournalisten bij Dagblad De Limburger/Limburgs Dagblad, brachten de zaak tegen ‘de onderkoning van Roermond’ aan het rollen. Omdat Van Rey meteen hevig van zich af beet tegen hun ‘ongenuanceerde insinuaties’ raakten ook de landelijke media gealarmeerd en werd de ongekende macht die de vvd-wethouder – naast lokaal politicus was Van Rey ook lid van de Tweede en Eerste Kamer en maakte hij deel uit van de Provinciale Staten in Limburg – naar zich toe had getrokken een landelijke kwestie. Inmiddels loopt er een strafrechtelijk onderzoek tegen hem wegens ambtelijke corruptie, schending van het ambtsgeheim, witwassen en het ronselen van volmachtstemmen. De regionale journalistiek heeft hier wel degelijk de tanden laten zien.
Het boek El Rey: Van jager tot prooi dat Goossen en Sniekers over Jos van Rey schreven, toont wat goede regiojournalistiek vermag: gedegen onderzoek, een overvloed aan saillante details en uitstekend gevoel voor de couleur locale. Ze schetsen hoe het Roermondse slagerszoontje zonder diploma uitgroeide tot de alleenheerser van Roermond. Met zijn scherpe tong, politieke antenne, gigantische dossierkennis en imposante netwerk boezemde hij vriend en vijand ontzag zo niet angst in. Als een collega-wethouder het in het college niet met hem eens was, hielp Van Rey een handje: ‘Ik geloof dat er iemand naar de wc moet.’ Als die collega dan terugkwam van zijn plaspauze was er al unaniem vóór het voorstel van Van Rey gestemd. Ambtenaren moesten alles laten vallen als Van Rey iets wilde. Van Rey was een ‘Macher’ die het kwakkelende Roermond met ambitieuze vastgoedprojecten opstootte in de vaart der volkeren.
De ondernemende politiek van ‘El Rey’ had wel een keerzijde: aanbestedingsregels werden aan de laars gelapt, taxaties waren vaak te hoog waardoor de gemeente ongunstige deals sloot, steeds weer ging de opdracht voor een groot project naar Piet van Pol, met wie Van Rey al jaren dikke mik was. Met Van Pol vierde hij vakantie in diens villa in Saint-Tropez, bezocht hij internationale voetbalwedstrijden en ging hij zelfs naar vastgoedbeurzen. Zie hier de schijn van belangenverstrengeling.
Of de ‘wethouder van Roomse Sjoemelzaken’ (Youp van ’t Hek) daadwerkelijk voor corruptie zal worden veroordeeld is nog maar de vraag. Een commissie onder leiding van Winnie Sorgdrager en Paul Frissen concludeerde al eerder dat daar geen harde bewijzen voor zijn. Goossen en Sniekers stellen in hun boek dat het er in feite niet toe doet. El Rey is behalve een portret van Jos van Rey ook het verhaal van een bestuurscultuur waarin één man zo veel macht heeft dat collega-bestuurders en ambtenaren geen tegenwicht meer kunnen bieden. Van Rey zat zeventien jaar als wethouder in het zadel en had zich vooral omringd met jaknikkers – dan ontstaat vanzelf een omgeving waarin cliëntelisme en eventueel corruptie kunnen gedijen. Dat verhaal overstijgt Roermond: in meer Nederlandse gemeenten zitten bestuurders en ondernemers zo dicht op elkaar dat het risico groot is dat publieke en private belangen door elkaar gaan lopen.
Hans Goossen en Theo Sniekers, El Rey: Van jager tot prooi. Media Groep Limburg, 245 blz., € 19,95