De vierde hand is niet John Irvings beste roman, maar een mindere Irving is nog altijd beter dan een goede Mulisch. Het boek werd een beetje haastig geschreven, een tussendoortje terwijl Irving onderzoek deed voor zijn volgende grote roman. Hij gebruikte als hoofdthema een idee van zijn vrouw, en het is natuurlijk de vraag of schrijvers naar hun vrouw moeten luisteren.
De eindeloze reeks amoureuze avonturen van de held, de onweerstaanbare Patrick Wallingford, voegen niet altijd iets toe aan het verhaal. Daarbij is de vertaling lusteloos, slordig en hier en daar zelfs onduidelijk. En toch is het een prachtig boek en dat betekent genieten; om het verhaal, de personages, de herhaling van details die als een rode draad door de vertelling lopen, de visie op liefde en seks die Irving in al zijn romans uitdraagt.
Patrick Wallingford werkt als televisiejournalist voor een trashy Amerikaanse nieuwszender die vooral aandacht schenkt aan rampen en daarom «het crisiskanaal» wordt genoemd. Op reportage in India wordt hij zelf het slachtoffer van een onaangenaam incident: bij het filmen van een paar hongerige circusleeuwen staat hij met de microfoon te dicht bij de kooien. Een van de leeuwen grijpt zijn onderarm en verslindt deze, terwijl Patricks nieuwe minnares in een vleescontainer flauwvalt. Aangezien het ongeluk gretig door de cameraman is opgenomen, wordt het in de hele wereld uitgezonden en is Patrick voortaan beroemd als «de leeuwenman».
In al Irvings romans komen vreselijke ongelukken en op gruwelijke wijze afgehakte lichaamsdelen voor. In The World According to Garp laten de leden van een radicaal-feminis tische sekte hun tong operatief verwijderen in navolging van een verkracht meisje, en bijt Garps vrouw tijdens een vluggertje met een student diens penis af. In De vierde hand wordt dit terugkerende thema een hoogtepunt van mannelijke castratie fantasie. Patricks eerste schoolliefde en oudere studiebegeleidster ziet met haar dochter op het nieuws hoe de hand wordt afgebeten en kunnen hun ogen niet van het beeld afhouden. Hand in hand kijken ze naar herhalingen van het fascinerende fragment, zich ervan bewust dat de leeuwen eigenlijk bijzaak zijn, want «het ging bij deze verminking om maar één ding: mannen».
Ook zonder die ene hand oefent Patrick grote aantrekkingskracht uit op vrouwen die hij ontmoet. Hij krijgt zelfs een donorhand aangeboden van Doris Clausen, die net weduwe is geworden en wil dat een chirurg de hand van haar overleden man bij Patrick aanzet. Wanneer Patrick en Doris elkaar ontmoeten, verleidt ze hem en dwingt hem bij haar een kind te verwekken. Dat kost weinig moeite want Patrick wordt met een verliefd op haar. Ook dit is een irvingiaans thema: de vrouw on top, de man als machteloze maar genietende medeplichtige van haar voortplantingsdrift.
De operatie lijkt geslaagd en Patrick krijgt een derde hand. Doris is zwanger en wil hem blijven zien; zij heeft een omgangsregeling met de donorhand als voorwaarde gesteld voor de transplantatie om hiermee haar relatie met Otto voort te zetten. Zij kan haar man niet vergeten en noemt ook haar zoon Otto. Tot Patricks grote verdriet wordt de vreemde derde hand echter na een paar maanden afgestoten, en weigert Doris hem langer te ontmoeten. Het contact met haar en zijn zoon beperkt zich tot de woorden waarmee hij elke avond zijn tv-programma afsluit: «Welterusten, Doris. Welterusten, mijn kleine Otto.» In de steek gelaten door de enige vrouw van wie hij echt houdt, onmachtig zich los te maken van zijn frustrerende beroep, reist hij de wereld rond. Door iedereen herkend; door mannen uitgelachen en door vrouwen misbruikt. Zijn schoonheid en afwachtende houding maken hem tot speelgoed; een kind dat zich graag door vrouwen laat bemoederen. Vrouwen die seksuele roofdieren zijn, die net als de hongerige leeuw slechts één ding verlangen: hem verslinden en ontdoen van zijn viriliteit. Hij laat zich zelfs overhalen om weer een kind te maken bij een bitchy tv-producente die vervolgens zijn baan afpikt.
John Irving is een idealist die niet moe wordt te verkondigen dat liefde iets anders is dan seks, en dat het zich overgeven aan het opwindende maar emotioneel lege spel van verleiding zonder gevoel een vloek is waarvan mannen en vrouwen zich moeten losmaken. Er zijn weinig schrijvers die hiermee weg kunnen komen zonder klef te lijken. Irving wel, door zijn eigenzinnige fantasieën, de soms sprookjesachtige sfeer waarin toevalligheden tot bijna magische gebeurtenissen leiden, de excentriciteit van zijn personages, zijn cynische blik op de Amerikaanse samenleving en zijn grote talent als verteller over leven en liefde. Uiteindelijk verlaat Patrick zijn wereld van oppervlakkigheid en seksuele anarchie en laat Doris hem toe in haar wereld. Ze komen voor het eerst samen met de kleine Otto en Patrick vraagt Doris met hem te trouwen. Doris is de ideale geliefde: sensueel maar moederlijk, trouw, een zelfverzekerde vrouw die weet wat ze wil en in tegenstelling tot de held haar leven onder controle heeft. Ook een bekende mannenfantasie: zij is er om Patrick te redden en hem lief te hebben. Want deze ontdekt dat wanneer Doris de stomp van zijn linkeronderarm tussen haar dijen vastklemt, de door de leeuw opgegeten hand er nog wel degelijk is, dat de verdwenen vingers haar kunnen aanraken en dat hij met die vingers nog kan voelen. Dat is zijn vierde hand, symbool van de aanvaarding van verlies en rouw.