Maar het is een feit. Dus nog even op een rijtje: zo’n vijfenzestig miljoen mensen zijn wereldwijd op de vlucht voor oorlog, geweld en extreme armoede – vijf miljoen meer dan in 2014, zo blijkt uit het deze week verschenen rapport Global Trends over 2015 van de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR. Een recordaantal. Zo'n 1 miljoen mensen daarvan hebben de oversteek naar Europa gemaakt, 856.700 mensen kwamen via de Egeïsche Zee in Griekenland aan, 153.600 mensen bereikten vanuit Libië via de Middellandse Zee Italië. 3.771 mensen vonden afgelopen jaar bij die oversteek de dood. De Middellandse Zee is daarmee de gevaarlijkste grensovergang ter wereld.

Mensen sterven op zee omdat de Europese Unie - die ooit het bewaken van mensenrechten hoog in het vaandel had staan maar nu vooral haar grenzen bewaakt in de zogenoemde ‘war against migrants’ - hen geen veilige doorgang verleent en niet zorgt voor een menselijk asielbeleid. Sinds de EU-Turkijedeal van afgelopen maart worden vluchtelingen in Griekenland opgesloten in overbevolkte detentiekampen, zonder toegang tot advocaten, en teruggestuurd naar Turkije. Turkije krijgt daar 6 miljard euro voor. Ondertussen zijn 462 mensen vanuit Griekenland gedeporteerd naar Turkije, 508 Syrische vluchtelingen zijn naar Europa gebracht – 2 procent van de afgesproken eerste 20.000. Dat aantal zal ook niet erg toenemen want alle EU-landen samen hebben tot nu toe maar 723 asielverzoeken voor herverdeling geaccepteerd. Nog steeds claimen Europese regeringen, inclusief de Nederlandse, dat de deal een succes is.

Het aantal mensen dat via de Centraal Mediterrane-route reist van Libië naar Italië is door deze deal toegenomen. Onderweg sterft 1 op de 25 mensen, omdat de overtocht veel gevaarlijker is vanwege de afstand – zo’n 300 kilometer – en de ruwe zee dan de oostelijke route waar 1 op de 500 sterft. Ook ontstond een nieuwe, al even gevaarlijke route van Libië naar Kreta. Op dertien april dit jaar verdronken op deze overtocht 450 mannen, vrouwen en kinderen toen hun boot omsloeg. Het aantal doden op zee blijft stijgen: in 2016 kwamen tot nu toe 2.856 mensen om.

Nu wil de Unie een serie anti-vluchtelingendeals maken met verschillende Afrikaanse dictators, onder wie de Soedanese president Omar al-Bashir die is veroordeeld door het Internationaal Strafhof in Den Haag. De New Migration Partnership Network noemen ze dit. Kosten: 8 miljard euro, gevolgd door 31 miljard euro aan investeringen ‘improving the living conditions’ in deze landen. ‘De menselijke factor is uit het EU-asielbeleid verdwenen’, schrijft Linda Polman onthutst in dit nummer.

De EU-Afrikadeals zijn de aanleiding voor Artsen zonder Grenzen om geen EU-gelden meer aan te nemen, uit protest tegen ‘de steeds verder gaande pogingen om mensen in acute nood buiten de EU te houden’, zo meldt het persbericht. ‘Die deals betekenen dat mensen niet langer kunnen vluchten’, zegt een boze directeur van AzG-België op een filmpje dat direct viral ging op sociale media. Slechts acht procent van het AzG-budget komt van de EU, maar het gaat om het principe. Door het EU-beleid worden mensen ziek, vervolgens krijgt AzG geld van diezelfde EU om ze weer op te lappen. Het is deze constructie waar de artsen niet meer aan willen meewerken. Dat zouden meer hulporganisaties moeten doen. Eigenlijk zou iedereen iets moeten doen. Totdat Europa weer de menswaardige Unie is die het ooit zelf oprichtte.