San Salvador – Precies 36 jaar na de moord op vier Nederlandse journalisten in El Salvador is eindelijk aangifte gedaan tegen de verantwoordelijke militairen. De Salvadoraanse Vereniging voor Mensenrechten (asdehu) heeft bij het OM twee legerkolonels aangeklaagd wegens het organiseren van en bevel geven voor de moord op de vier. In de aanklacht wordt ook een onderzoek geëist naar de mogelijke medeplichtigheid van twee generaals.
Verslaggever Koos Koster, producer Jan Kuiper, geluidsman Hans ter Laag en cameraman Joop Willemsen werden op 17 maart 1982 doodgeschoten door soldaten in de buurt van Santa Rita in de provincie Chalatenango. Ze werkten voor de Ikon-televisie aan een serie reportages over de burgeroorlog in El Salvador.
De Waarheidscommissie van de Verenigde Naties in 1993 achtte bewezen dat ‘de journalisten, in gezelschap van enkele guerrilleros van het fmln, moedwillig in een hinderlaag werden gelokt door een patrouille van het Atonal Bataljon onderweg naar het door de guerrilla gecontroleerde gebied’. Er was geen sprake van een gewapend treffen op deze plek, ‘de opzet was ze in een hinderlaag te lokken en dood te schieten. Het bevel hiertoe was gegeven door kolonel Mario Adalberto Reyes Mena, commandant van de Vierde Infanterie Brigade, met medeweten van andere officieren van de basis El Paraíso, en uitgevoerd door een patrouille onder bevel van sergeant Mario Canizales Espinoza.’
Behalve tegen Reyes Mena is ook aangifte gedaan tegen kolonel Francisco Antonio Morán. Hij was directeur van de politie, die banden had met de doodseskaders en had de vier vóór hun reis verhoord. In de aanklacht wordt ook een onderzoek geëist naar de betrokkenheid van twee ex-generaals, Rafael Flores Lima, destijds stafchef van de strijdkrachten, en José Guillermo García, ex-minister van Defensie.
Dezelfde officieren organiseerden een cover-up en werkten het gerechtelijk onderzoek tegen. Dat werd gestaakt toen de rechter van de zaak met de dood werd bedreigd en het land uit vluchtte. De amnestiewet van 1993, vastgelegd in de vredesakkoorden die een eind maakten aan de burgeroorlog, verhinderde verder onderzoek. Dat veranderde pas in 2016 toen de amnestiewet ongrondwettelijk werd verklaard.
De Nederlandse ambassadeur Peter Hof was aanwezig bij de aangifte door de advocaten van de mensenrechtenorganisatie. Tijdens een bezoek aan de plek waar de journalisten zijn doodgeschoten zei Hof te hopen dat ‘de politieke wil nu bestaat om een serieus onderzoek te doen en een eind te maken aan de straffeloosheid’.
Lees hier het stuk uit 1982 dat na bekendmaking van de dood van de journalisten in De Groene werd gepubliceerd:
