Londen – Sadomasochisme, drugsmisbruik en het f-woord dat tot stopwoordje is verworden, plus wat terloopse woke-kritiek op het Britse wereldrijk. De jongste bbc-verfilming, in zes delen, van Great Expectations heeft in Groot-Brittannië, zoals te verwachten was, nogal wat commotie veroorzaakt. Met name in de conservatieve pers was er geen goed woord te vinden over de artistieke vrijheden die scenarioschrijver Steven Knight, de man achter de populaire mafiaserie Peaky Blinders, heeft genomen met een van de beste en meest beroemde romans van Charles Dickens. ‘Wat in Dickensnaam heeft de bbc gedaan?’ vroeg criticus James Hall zich af.
De acteur Fionn Whitehead, die de protagonist Pip speelt, heeft in een interview gezegd dat hij de dikke boeken van de Victoriaanse grootheid nooit heeft gelezen, simpelweg omdat hij zijn aandacht er niet bij kon houden en hij geen zin had de taal uit die tijd te ‘ontcijferen’.
Volgens hem is een modernisering als deze een manier om Dickens toegankelijker te maken voor een jonger publiek. De grote thema’s van het ruim 160 jaar oude meesterwerk – zoals de wens de sociale ladder te beklimmen en de verleidingskracht van geld – zijn nog steeds aanwezig, zeker in de klassenmaatschappij die de Britse in wezen nog altijd is.
De drang om de auteur ‘relevant’ te maken blijkt ook uit een nieuwe tentoonstelling in het Charles Dickens Museum, gevestigd in zijn oude, laat-achttiende-eeuwse woning in Bloomsbury. In A Great and Dirty City: Dickens and the London Fog staat de mist centraal die als een grauwsluier over de verhalen van Dickens hing. ‘Fog everywhere!’ klinkt het bijvoorbeeld aan het begin van Bleak House. De ‘London Particular’, zoals Dickens de giftige mistdeken noemde, droeg in deze roman bij aan de ontijdige dood van de dakloze, aan pokken lijdende jongen Jo.
Dickens koesterde een haat-liefdeverhouding tot de mist. Aan de ene kant was deze een inspiratiebron, aan de andere kant zorgde de mist voor irritatie, met name van de longen. Een van de originele voorwerpen in het museum is de zakdoek ( ‘Victoriaans mondkapje’) die Dickens’ vrouw Catherine pleegde te dragen wanneer de vervuiling te sterk was.
‘Hoe denk je over de luchtvervuiling van nu?’ is een vraag die de curator stelt. ‘Een verbod op auto’s in de binnenstad’, zo luidt het antwoord dat een bezoeker op een wit bord heeft geschreven. Het is het handschrift van een kind.