Nu, na zijn klinkende overwinning bij de voorverkiezingen in South Carolina en het vertrek van Jeb Bush uit de race, is hij voor het eerst een kandidaat met wie serieus rekening moet worden gehouden, niet alleen in Amerika maar in de hele wereld, in het bijzonder Europa. Op 1 maart is het Super Tuesday. Dan worden er in twaalf staten voorverkiezingen gehouden en daarna weten we nog meer.
Trump wil Amerika weer groot maken, een muur bouwen langs de grens met Mexico ‘waar de moordenaars en verkrachters vandaan komen’ en de moslims de toegang tot het land ontzeggen. Wat is groot? Daarover laat hij zich niet gedetailleerd uit, waarschijnlijk omdat hij denkt dat de kiezers het vanzelf wel begrijpen. Nog niet zo lang geleden was Amerika het machtigste land ter wereld. ‘Mister Gorbatsjov tear down this wall’, zei Ronald Reagan op bezoek in Berlijn in 1989. De Muur viel en na veertig jaar was de Koude Oorlog gewonnen. Andere presidenten hebben minder succes met hun oorlogen gehad, denk aan Vietnam, maar Amerika bleef de baas van de wereld.
Dat werd opnieuw bevestigd door George H.W. Bush onder wiens leiding de troepen van Saddam Hoessein uit Koeweit werden verjaagd. Daarna wilde hij ‘de nieuwe wereldorde’ uitroepen, maar dat plan werd internationaal belachelijk gemaakt – de ‘wereldwanorde’. Door het ingrijpen van president Clinton is er een eind gekomen aan de Joegoslavische burgeroorlogen en daarna was het met de unieke mondiale invloed gedaan. Dat is bewezen door president George Bush jr, met zijn mislukte en op leugens gebaseerde oorlogen in Afghanistan en Irak.
Op 9 november weten we wie de volgende president zal zijn. Obama is een innemende man maar geen sterke president. De puinhopen die zijn voorganger in de buitenlandse politiek heeft achtergelaten zijn niet opgeruimd. Integendeel. De wereld is verder aan chaotisering ten prooi gevallen. De Europese Unie, eens Amerika’s belangrijkste bondgenoot, is een aarzelende pseudo-politieke eenheid geworden. Nog iedere dag verandert Syrië verder in een ruïne. Internationale vredesconferenties mislukken en wat Rusland in deze chaos van plan is blijft in het duister. Ook heerst er geen vrede in Irak en weet het Westen niet hoe het de terreurstaat IS moet verslaan. In vrijwel heel Noord-Afrika valt de afbraak van politiek en samenleving niet te stuiten. Het resultaat is een voortdurende stroom vluchtelingen die de politieke stabiliteit in Europa verder ontwricht.
De Amerikanen hebben met andere onzekerheden te maken. Het verschil tussen arm en rijk wordt groter, er groeit langzamerhand een klassenmaatschappij. De openbare orde wordt steeds vaker verstoord door schietpartijen waarvan dan vooral zwarte Amerikanen het slachtoffer zijn. En het zal de Amerikaanse burger ook niet ontgaan zijn dat in de loop van deze eeuw de internationale invloed van zijn land danig is afgenomen. Het resultaat van dit alles is bij de burger een onbecijferbaar gevoel van malaise; hij heeft het gevoel dat hij wordt opgelicht en dan komt het ogenblik waarop de maat vol is. Dat pikt hij niet langer.
In het Westen is de tijd van een nieuw radicalisme aangebroken. De oude ideologieën hebben hun kracht verloren. De burger gelooft in zichzelf als een zelfstandig, onaantastbaar maar miskend mens. Hij wil dat hem recht wordt gedaan en stelt vast dat de dagelijkse politiek faalt. Hij gaat op zoek naar nieuwe politieke geestverwanten en die vindt hij. In Nederland was de eerste Pim Fortuyn en daarna kwam Geert Wilders en in Frankrijk hebben we nu Marine Le Pen. Ook in andere Europese landen zijn nieuwe politici in opkomst. Zijn ze rechts? Die vraag doet minder terzake. Ze zijn aanvoerders van een nieuwe volksbeweging. Beledigen ze hun tegenstanders, drukken ze zich onparlementair uit? Dat hindert niets. Ze zeggen waar het op staat. Daaraan heeft Trump zijn groeiende aanhang te danken.
Maar zeggen waar het op staat heeft één manco. Het is nooit in de praktijk gebracht, de krachtige woorden hebben geen consequenties, wat de burger nog bozer maakt. Het nieuwe radicalisme is een vicieuze cirkel van toenemende boosheid.