35 programma’s droegen de twaalf leden van de Nipkow-jury in eerste instantie ter bespreking voor. Na eerste schifting haalden er negen de tweede ronde. Vijf daarvan behoorden tot de categorie drama of fictie. Lijkt me een record. En dan zijn ze ook nog eens behoorlijk gevarieerd, zowel qua herkomst als subgenre. NTR’s Promenade is intelligente persiflage op triviaaltelevisie. Hollands hoop (derde reeks – BNNVARA plus NTR) en Mocro maffia (tweede reeks – Videoland, voor het eerst met een Nipkow-kandidaat) vallen onder de noemer crime. Al liggen er weer werelden tussen de geheel verzonnen en gruwelgeestige avonturen van een nette psychiater die tot drugsbaron in Noordoost-Groningen uitgroeit (zijn gezin groeit gestaag mee – vergeet vooral de vaak gemaakte verwijzing naar Breaking Bad, want HH is zo vaderlands als maar kan) en de akelig dicht tegen diepzwarte grote-stads-werkelijkheid aan schurende Mocro maffia. Ik zag MM pas nadat één collega de serie voordroeg en ben, net als zij en meer juryleden, onder de indruk geraakt van spel, script en regie. Zou ik moeten kiezen tussen die twee dan prefereer ik toch de ondraaglijke lichtheid en absurde fantasie van HH boven het moordrealisme van rivaliserende drugsbendes in MM.
Dan waren er twee gewone-mensen-series: Het geheim dagboek van Hendrik Groen (tweede reeks – MAX) en Oogappels (tweede reeks – BNNVARA). Van Groen is het niet alleen knap dat dit vervolg de kwaliteit van de eerste reeks evenaarde (volgens sommigen overtrof), maar ook dat het voor de hand liggende clichés over bejaarden-in-inrichting vaak (niet altijd) oversteeg. En dat het minimaal leed onder het castingprobleem dat het genre aankleeft: het aantal werkelijk bejaarde (en goede!) acteurs dat zoveel draaidagen aankan, is beperkt. (Intermezzo: bizar trouwens dat de hele setting van Groen eigenlijk al niet meer bestaat door verdwijning van de verzorgingshuizen, nu wij zelfstandig blijven tot onze situatie werkelijk onhoudbaar is geworden. Dat de gemeente Amsterdam in het kader van dit landelijk bejaardenautonomiebeleid tramhaltes en complete lijnen opheft mag verrassend, of als u wilt, stuitend worden genoemd. Dan kopen ze toch een e-bike of nemen ze de taxi, zei Marie Antoinette al.) Nou ja, diepmenselijk en twee prachtige, zij het niet écht bejaarde rollen van een getemde André van Duin en een als altijd geweldige Kees Hulst – dan kom je terecht op zo een lijst.
Ook terecht stond Oogappels daarop, al was het alleen maar doordat de jury de serie als enige dramaproductie bevorderde tot de drie uiteindelijke nominaties voor de hoofdprijs: Nipkow. In het juryberaad bleek herkenbaarheid een belangrijke grond voor grote waardering. Ouders-pubers, beide groepen zowel in onderlinge interactie als in generatiewrijving. Met daar bovenop een fraaie laag vaak geestig commentaar door oma’s en opa’s. Het bleek uit het leven van menigeen gegrepen. Complimenten voor scenaristen (onder wie Roos Ouwehand), regie (onder wie Will Koopman) en acteurs (onder wie de als altijd uitblinkende Malou Gorter en Ramsey Nasr). Toch was het niet mijn keus. In de historie van ons drama komt Oogappels me meer voor als goede bovenlaag dan als top. Niet alle verhaallijnen en personages zijn even overtuigend. Herkenbaarheid is geen artistieke categorie.
Restten dus vier non-fictieproducties bij het laatste negental. In alfabetische volgorde: Brieven aan Andalusië van Stef Biemans (VPRO); 100 dagen voor de klas van Tim den Besten en Nicolaas Veul (VPRO); Frontberichten, naar een idee van Geertjan Lassche (BNNVARA); Onze jongens op Java van Coen Verbraak (NTR). Schrijf ik de titels nu zo neer, dan besef ik nog sterker dat ze elk in hun soort niet alleen hoge kwaliteit hebben qua aanpak en uitvoering, maar vooral ook dat ze inhoudelijk buitengewoon belangrijk zijn. Over drie van de vier heb ik in de papieren krant (Andalusië; Java) of op de site (100 dagen) uitgebreid en lovend geschreven. Frontberichten heb ik op de site kort aanbevolen als ‘het beste aller coronaprogramma’s’. Voor belangstellenden: zie de linkjes onderaan, want het is onzin recensies hier dunnetjes over te doen. Andalusië en Frontberichten zijn met Oogappels de drie genomineerden geworden. 100 dagen kreeg een speciale vermelding. En Java viel nipt buiten de prijzen, met als kanttekening dat ik me niet kan heugen dat de waardering voor de negen tweede-ronde-kandidaten zo weinig uiteenliep. Waarbij 75 jaar na dato Java van ongekende actualiteit was, want zo indringend als door dit koor van 14 bejaarden is nooit eerder over onze koloniale oorlog (‘politionele actie’) gezongen.
Buiten de negen was er nog veel terechte lof voor Danny op straat (NTR), Even tot hier (BNNVARA), Sekszusjes (VPRO) en TreurTeeVee (VPRO). Danny werd zelfs een van mijn favorieten toen ik dankzij Nipkow getipt was. Nee, documentaires kun je de excursies van Danny Ghosen naar hotspots van de actualiteit niet noemen. Maar wat en wie hij opzoekt, aan onder- en bovenkant, aan dienaren van de overheid tot rabiate criticasters, van sekswerkers tot voedselbanken; wat hij losmaakt in interviewtjes, en wat hij meemaakt, zou werkelijk de titel ‘achter het nieuws’ waardig zijn. Van links tot rechts, van redelijken tot zonderlingen, van wie sommigen juist toch ook weer redelijke kanttekeningen zetten bij wat in coronatijden als ‘nieuw normaal’ wordt beschouwd. De vaak lastige plekken die hij aandoet. Het is zowel getuigend van straatlef als van ‘simpele’ klasse. En dat in het lastige format van minder dan een kwartier.
Donderdag 26 juni bepaalt de jury welk van de drie genomineerden de schijf wint. Oordeel zelf. Brieven aan Andalusië. Frontberichten. Oogappels. Speciale vermelding 100 dagen voor de klas (alle afleveringen plus talloze extra’s). Danny op straat.
Recensies: Andalusië, 100 dagen, Java.