‘Opeens maakt het uit of je een Oekraïens of Russisch paspoort hebt’, verzucht Tatiana Chevtchouk. ‘Mijn familie uit Oekraïne kan hier wonen en werken, krijgt een burgerservicenummer bij binnenkomst. Maar mijn Oekraïense nichtje met de Russische nationaliteit moet straks terug als mijn moeder is overleden. Ik beweeg hemel en aarde, bel met het ministerie en de ind, maar kom er niet doorheen. Terwijl ook zij zeer anti-oorlog is en als Oekraïense in Rusland straks geen leven heeft.’
Amsterdammers rond het Amstelveld kennen Tatiana Chevtchouk als de dame met het Slavische accent en de weelderige gewaden, die oprichter, drijvende kracht en presentator is van het openluchtfestival Klassiek op het Amstelveld. Op een professioneel podium komen hier jonge talenten en topmuzikanten tijdens een zomerweekend samen om van elkaar te leren. ‘Een ontmoeting met elkaar en met het publiek, straks voor de tiende keer.’
Chevtchouk groeide op in een Oekraïense familie in sovjet-legerkampen. Wie Oekraïens was of Russisch maakte niet uit. ‘We waren één volk.’ Toen haar vader op haar negende het gezin verliet, vond ze troost bij pianospel. Moeder en kinderen bleven achter het hek van de basis, gelegen in een donker woud. Tot haar tiende was Chevtchouk autodidact en later respecteerde haar muzieklerares haar eigen stijl. ‘Het bosmeisje, noemde ze me na mijn auditie bij het muziekcollege. Dat werd meteen mijn bijnaam’, vertelt Chevtchouk. ‘Mijn ruwe emotie werd zeer gewaardeerd.’ Uiteindelijk studeerde ze cum laude af aan het conservatorium, ging in Nederland aan de slag als concertpianist en richtte een pianoschool op, met inmiddels tachtig leerlingen.
‘Ik moest laatst eerst zelf spelen bij de aanvang van een les om mijn hart te luchten’, zegt Chevtchouk als ze naast de Sauter-vleugel in haar huiskamer staat. ‘Mijn leerlingen waren ook ontroerd. Ze snappen dat ik muziek op dit moment echt nodig heb.’
Haar leven is al maanden een emotionele rollercoaster. Dat begon toen haar 77-jarige moeder te horen kreeg dat haar kanker niet te genezen is. ‘Ze is naar Nederland gekomen om hier te sterven. Vorige week zijn we nog naar een concert geweest, maar nu gaat het heel slecht. Het einde is nabij.’
De Russische inval in Oekraïne, hoewel niet onverwacht, kwam toch als een schok. ‘Ik belde ’s ochtends met mijn neef Max. “Wat ga je doen”, vroeg ik hem. Hij had het al allemaal op een rijtje. Zijn vrouw en achtjarige zoon zouden naar het Westen vluchten, hij bleef achter om zijn oude ouders te verzorgen.’ De volgende dag las ze op Facebook een bericht van zijn vader: Max is er niet meer. ‘Ze waren medicijnen in het centrum van het stadje halen en Max ging kijken bij onbekende soldaten die daar waren bij een kinderspeelplaats. Hij werd meteen doodgeschoten’, vertelt Chevtchouk. Na de begrafenis vluchtten moeder en zoon naar de Poolse grens. Na een helse tocht – ‘dagenlang hadden ze geen eten en drinken’ – kon ze hen twee weken later op Amsterdam CS in de armen sluiten. Nu logeren ze bij haar buren. ‘De mensen in de buurt reageren zo lief, ze helpen met alles. En na de dood van Max werden hier voortdurend bloemen bezorgd, ik ben echt ontroerd.’
Keerpunt Oekraïne
Sinds der eerste Russische kruisraketten op 24 februari 2022 neerdaalden op Kiev wordt de aanval op Oekraïne een historisch keerpunt genoemd. Maar wat er dan veranderd is? Aan de hand van tien grote en kleine hoofdrolspelers (plus één Risk spelende ex-generaal) maakt De Groene Amsterdammer voor het eerste de balans op.
Ze voelt zich verantwoordelijk voor vrienden en familie in Oekraïne en Rusland. Ze schiet te hulp, ook bij haar halfzus, die na de inval meteen naar Turkije ging om daar haar chemotherapie voort te kunnen zetten. Ook zij kwam uiteindelijk naar Nederland. ‘Ze heeft een heel agressieve vorm van borstkanker en is nu net in het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis geopereerd.’ Over haar 26-jarige nichtje uit Rusland maakt ze zich echter het meest zorgen. ‘Ik heb meteen tegen haar gezegd: “Je moet nú besluiten of je naar Amsterdam komt, straks kom je het land niet meer uit.” De volgende dag zat ze in het vliegtuig met een visum vanwege familieomstandigheden. Maar het zou toch onmenselijk zijn dat ze straks wordt teruggestuurd naar Rusland als mijn moeder is overleden? Ze is óók Oekraïens, alleen met een Russisch paspoort.’
De Oekraïense vluchtelingen zijn wat dat betreft bevoorrecht, merkt ze. Ze kunnen werken, een bankrekening openen, naar school. ‘Ze hebben verschrikkelijke dingen meegemaakt, maar het is erg prettig als mensen en instanties te hulp schieten.’ Het kan een voorbeeld zijn voor de omgang met vluchtelingen uit andere landen. ‘Er is zoveel talent onder de mensen die hier naartoe komen.’
De voorbereidingen voor Klassiek op het Amstelveld, dit jaar van 16 tot 18 september, gaan gewoon door. ‘Straks hebben we de audities van de piano- en viooltalenten.’ Het belooft een bijzondere editie te worden, waarbij Nederlanders, Oekraïners en andere nationaliteiten samen op een podium staan – een muzikaal vredesprotest. ‘Ik heb al een paar grote namen uit Rusland weten te strikken, maar het is bijna onmogelijk voor Russen om hier te komen. Toch zijn daar ook veel mensen tegen de oorlog. Niet iedereen is gebrainwasht.’ Maar het orkest van Oekraïense vluchtelingen zál er komen, benadrukt Tatiana Chevtchouk. En Tsjaikovski en Rachmaninov staan op het programma. ‘Muziek is een heel krachtige taal, we laten op het podium ons hart spreken en kunnen elkaar weer omarmen. Dat is belangrijker dan ooit.’