Šuto Orizari - Schoetka is een buitenwijk van Skopje en een zeldzame buitenpost van Roma-autonomie. Het is de enige gemeente in Zuidoost-Europa waar Romani de officiële taal is. Volgens zojuist gepubliceerde data is het ook de enige gemeente in Noord-Macedonië die is gegroeid – het inwonertal verdubbelde bijna van 15.353 in 2002 tot 25.726 in 2021. En dat is ook uniek, want Noord-Macedonië heeft net als alle landen op de Balkan een krimpende bevolking.
Tachtig procent van de bevolking van Šuto Orizari - ‘Schoetka’ in de volksmond – zijn Roma. De gemeente heeft Romani als officiële taal. Het heeft verschillende tv-zenders in het Romani en een kleurrijke vlag met het Roma-wiel – een Indiase chakra, die verwijst naar de oorsprong van het Roma-volk. ‘De algehele situatie van de Roma in het land en vooral in Šuto Orizari is drastisch verbeterd’, vertelt burgemeester Kurto Dudus, zelf ook een Rom. ‘In onze gemeente worden inwoners grotendeels beschermd tegen discriminatie en stereotypen die in andere gebieden waar Roma wonen bestaan.’
Roma wonen al sinds de vijftiende eeuw in Noord-Macedonië, maar vestigden zich pas in Schoetka toen een aardbeving in 1963 bijna tachtig procent van hoofdstad Skopje verwoestte. In die tijd was Šuto Orizari een open weiland, de naam betekent letterlijk ‘onvruchtbare velden’. Tegenwoordig is het een dichtbevolkte gemeente van acht vierkante kilometer, met straten vernoemd naar Walt Disney, Che Guevara en Washington. In het centrum is er een uitgestrekte bazaar waar verkopers gympen, trainingspakken en huishoudelijke artikelen verkopen, voornamelijk geïmporteerd uit Turkije en China. Handelaren zonder kraam leggen zeilen neer om elektronica of snuisterijen te verkopen. De lage prijzen trekken Macedoniërs uit het hele land naar Schoetka. Bussen voeren klanten vanuit het centrum van Skopje aan, op ongeveer twintig minuten afstand.
De prijzen zijn deels zo laag omdat marktkooplieden geen belasting betalen. Schoetka is afhankelijk van middelen uit de nationale begroting van de centrale overheid. De gemeente kan zelf geen belasting heffen, tot grote frustratie van burgemeester Dudus. ‘De groeiende bevolking dwingt ons om meer te investeren in infrastructuur – riolering, watervoorziening, elektriciteit en ook scholen – maar daar hebben we nu het geld niet voor.’ Hij hoopt dat nu de nieuwe censusdata bevestigen dat zijn gemeente exponentieel is gegroeid er meer belastinggeld voor zijn gemeente beschikbaar komt.