Kunstenaar Zachary Formwalt vergelijkt de bouw van financiële centra met de ontwikkeling van filmtechnieken. Neem Eadweard Muybridge die wilde bewijzen dat een paard in draf wel degelijk een moment in de lucht zweeft, met vier voeten van de grond, en Marx die arbeid en kapitaal lokaliseerde in de fabriek maar Engels die wees op het nieuwe, vluchtige kapitaal in het beursgebouw. Deze geschiedenissen delen een zoektocht naar ‘unsupported transit’, een moment van onzichtbaarheid dat je alleen kunt waarnemen als je heel stil staat, en heel dichtbij.
In de tentoonstelling Close-Up: A New Generation of Film and Video Artists in the Netherlands in het EYE Filmmuseum zien we veel van dichtbij: tropische scènes uit gevonden vakantiefilmpjes, het woestijnlandschap als achtergrond van de executie van James Foley, de hallucinerende kleuren uit reclames voor energiedrankjes. Film is voor deze filmmakers en kunstenaars, voor een groot deel (oud-)residenten van de Rijksakademie, een schakel tussen stilstand en beweging: een plek waar veel bewaard blijft maar meer nog zomaar kan verdwijnen.
In And the Image Gazes Back zoomt de Turkse belit sag in op de eerste foto waarop een mens te zien is, gemaakt door Louis-Jacques-Mandé Daguerre in 1838 of 1839. Het is een opname van de Boulevard du Temple met links voor, op de stoep, een man die zijn schoenen laat poetsen. Ongetwijfeld waren er meer mensen op straat die vroege ochtend in centrum Parijs, op z’n minst de schoenpoetser zelf, maar deze man was nu eenmaal de enige die lang genoeg stilstond om in de lange sluitertijd overeind te blijven. belit sag legt ook twee recentere beelden naast elkaar: een groep mensen voor de camera van een televisiestation in Roemenië tijdens de revolutie en een groep opstandelingen in Burkina Faso. Beide groepen bezetten hier de media, maar zie hoe onwennig de Roemenen in 1989 nog voor de camera staan en met hoeveel overtuiging de mannen in Burkina Faso twee decennia later posen. Er blijft ook altijd meer bewaard dan je zomaar zou zien.
De kunstwerken in EYE lopen brutaal door elkaar heen, hun schermen vol licht en geluid, en dat levert prachtige confrontaties op. Het gepiep van de joystick van een dronepiloot in een container in Nevada, uit de installatie die David Verbeek maakte bij zijn nieuwe speelfilm Full Contact, vermengt zich met de rokerige kleuren op de schermen van Florian en Michael Quistrebert. De vlammen van hun energiedrankjes reflecteren op de vloer op eenzelfde manier als de beelden uit Afghanistan weerkaatsen in de bruine ogen van de piloot, vlak voor hij per ongeluk een school op het grensgebied tussen Pakistan en Afghanistan bombardeert. Voor de slachtoffers bleef hij compleet onzichtbaar.
Close-Up, t/m 22 mei in EYE Filmmuseum, Amsterdam; eyefilm.nl. Full Contact van David Verbeek gaat op 31 maart in Nederland in première
Beeld: Helen Dowling, The Burning Time Slideshow, 2015, onderdeel van de tentoonstelling Close-Up (EYE / Helen Dowling)