Want Morgenrood is het koor van de CPN, en had zelfs een politiek-muzikaal monstrum als de ‘Stalincantate’ (‘Vraagt ons Stalin, wilt gij dit verrichten, is ons antwoord: Het is al verricht’) op het repertoire. Het werk werd voor het eerst gezongen op Stalins zeventigste verjaardig, in 1949, in theater Bellevue. Met groot succes. ‘Volgens de overlevering was CPN-leider Paul de Groot zo aangedaan dat hij na afloop dirigent Kees Smulders huilend bedankte.’
Ik ontleen het een en ander aan het allervoortreffelijkste boek dat Lilian de Bruijn en Martin Hendriksma over het vijftigjarige Morgenrood (1946-1996) hebben geschreven. Het heet Slechts de bozen zingen niet, wat vast niet ironisch is bedoeld, want dat Stalin niet de aangewezen leidsman op weg naar een betere wereld was, wisten die mensen niet. Hun idealisme was oprecht, hun geloof in de CPN was heilig, en zij lieten zich zelfs een ‘politiek adviseur’ welgevallen, die ervoor moest zorgen dat het ‘burgerlijk repertoire’ (Bach, Mozart) tot een minimum beperkt bleef.
De ideologische geschiedenis van de Stem des Volks, de sociaal-democratische tegenhanger van Morgenrood, staat eveneens in het teken van de bemoeizucht van de partijbonzen, met dit verschil dat het PvdA-kader juist geen strijdliederen wilde horen, omdat die de doorbraakdominees veel te radicaal waren. Bij Morgenrood ging het dus precies andersom. Er zijn om de ‘politiek adviseur’ heel wat bonjes uitgevochten, die zo hoog opliepen dat een bestuurslid verzuchtte: ‘Laten wij als communisten toch niet gaan kibbelen als mussen op een dak, want dan komt de kater Amerika en die grijpt ons.’
De terreur van de partijdiscipline duurde tot diep in de jaren zeventig. De partijtop had in zijn hoogmoedswaan de verkiezingsleuze ‘Van Agt eruit, de CPN erin’ bedacht, en de dirigent van Morgenrood had daar een passend lied bij gecomponeerd. Vervolgens scoorde de CPN 1,73 procent van de stemmen - het slechtste resultaat uit de partijgeschiedenis. Dat had in elk geval als gevolg dat over die vermaledijde partijdiscipline werd nagedacht, een discussie die uiteindelijk door de tegenstanders werd gewonnen. Morgenrood werd een niet per se partijgebonden exponent van de strijdcultuur van die tijd, naast ensembles als De Rooie Toon, het Vrouwenkoor Onwijs, Rapalje, De Straatklinker en Zingend ten Strijde, want in die al te gekke jaren dacht menigeen nog dat het mogelijk was al zingende de wereld te verbeteren.
Dat is ook al een illusie gebleken. Toch een wonder hoe zo'n koor, steunend op louter vrijwilligers, zich al een halve eeuw staande weet te houden. Het heeft zelfs ‘burgerlijke’ toondichters als Hindemith en Josquin des Prez op het repertoire. Mag ik u een tip geven voor het aanstaande Schubertjaar, kameraden? Neem een van zijn missen. Het zal u wat christelijk in de oren klinken, maar werkelijk, radicaler en revolutionairder muziek is er niet.