FILM – Gawie Keyser

In een interview dat zo ongeveer ten tijde van publicatie van dit stuk in de Verenigde Staten wordt uitgezonden, zegt de ex-verloofde van Steven Avery, hoofdpersoon in de tiendelige documentaire Making a Murderer (Netflix), dat zij er niet aan twijfelt dat hij wél de moordenaar is.

Dit is nieuwe informatie, relevant voor zowel voornemende kijkers als diegenen die delen of misschien al de hele serie hebben gezien. Want de vraag of de 53-jarige Avery het gedaan heeft, staat nog altijd open, ook al zit hij op dit moment een levenslange gevangenisstraf uit wegens moord op een 25-jarige fotograaf, Theresa Halbach.

Wat betreft spoilers: aan te bevelen valt de serie te bekijken zonder enige voorkennis, hoe onrealistisch dat ook is gezien de lawine van publicaties die door de jaren heen en vooral nu met het uitzenden van Making a Murderer is verschenen. Ik zal proberen hieronder zo weinig mogelijk cruciale elementen van de plot te vertellen.

Waar het om gaat: in 2005 werd Avery op het terrein van zijn woon- en werkplaats, een autosloperij in Manitowoc County, Wisconsin, gearresteerd nadat de politie lichaamsresten van Halback op een brandstapel naast zijn huis had gevonden. Ook werd een neef van hem, de zestienjarige Brendan Dassey, in verband met de moord opgepakt. Dat volgde op een zoektocht naar Halbach, die een paar dagen eerder was verdwenen.

Nog iets: Avery was in 2003 in het nieuws toen hij na een gevangenisstraf van achttien jaar wegens verkrachting en poging tot moord vrijkwam. Nieuw DNA-onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat hij beslist niet de dader was. Avery werd een nationale held; bij zijn vrijlating diende hij een miljoenenclaim in tegen politie en justitie in Manitowoc County. En juist op dit moment verdween Halbach en werden haar lichaamsresten gevonden – enkele meters van het huis van Avery.

In Making a Murderer volgen de makers het spoor van bewijsmateriaal en proberen ze te reconstrueren wat er nu precies is gebeurd. Dat doen ze aan de hand van interviews, bestaand beeldmateriaal, bijvoorbeeld van hofverrichtingen in de zaken tegen Avery en Dassey, en nieuwe scènes opgenomen bij Avery Auto Salvage, met rijen en rijen autowrakken in een met sneeuw bedekt landschap veelal vanuit de lucht gefotografeerd, wat al met al de sfeer van dreiging en melancholie in de politieserie True Detective oproept.

Dat laatste raakt de kern: Making a Murderer reflecteert de verlokking van true crime, een genre dat goedbeschouwd nauwelijks nieuw is – de wortels ervan zijn na te speuren via bijvoorbeeld de obsessie eind negentiende eeuw met Jack the Ripper of via Truman Capote’s In Cold Blood in de jaren zestig. Ook laat het huidige succes van de podcast Serial en HBO’s The Jinx, over het leven van de van moord verdachte New Yorkse vastgoedmakelaar Robert Durst, zien dat ‘echte misdaad’ terug is van weggeweest.

Misschien ligt het onweerstaanbare van Making a Murderer erin dat je nooit echt een antwoord krijgt terwijl het mysterie zich eindeloos verdiept. Dat blijkt dus ook nu weer in het nieuwe interview met Avery’s ex, Jodi Stachowski. Hierin zegt ze met zoveel woorden: wat ik tegen de documentairemakers over Steven zei, was gespeeld.

Maar wat is dan de waarheid: is hij een onschuldige man die voor de tweede keer vastzit, of is hij een ‘monster’? En wat voor moordenaar wordt dan precies ‘gemaakt’ in Making a Murderer? En wie maakt die moordenaar: wij, al kijkend, of de makers, al filmend? Of heeft ‘making’ een verborgen betekenis, in de zin van: het identificeren van een moordenaar?

Nu te zien op Netflix.

TELEVISIE – Walter van der Kooi

Intrigerend de tweede reeks van de Amerikaanse transgenderserie Transparent van Jill Soloway. Comedy vol weerhaken over de familie Pfefferman van wie vader, hoogleraar in de politicologie, publiekelijk van Morton tot de Maura is geworden die hij al decennia in zijn geest en in het geheim soms was. We zagen in de eerste reeks zijn drie kinderen met die verandering, maar ook met zichzelf, hun identiteit en partners worstelen. Deels naar het leven (van Soloway, wier vader transformeerde) getekend, deels comedy, soms haast klucht; maar met bitterzoete, wrange kanten. Emancipatoir inzake transgenderisme, maar niet al te rooskleurig. ‘Coming out’ mag bevrijdend zijn, het blijkt tegelijk begin van veel nieuwe problemen. Al te aardig zijn de Pfeffermannetjes en -vrouwtjes ook al niet. Ze zijn soms zo verknipt en egocentrisch dat sympathie niet makkelijk valt op te brengen, wat wel eens contraproductief zou kunnen werken inzake emancipatie. Maar voortreffelijk drama.

Jill Soloway, Transparent, VPRO, sinds vrijdag 8 januari, NPO 2, 22.50 uur.

Europees topdrama in Gomorra, twaalfdelige serie gebaseerd op de gelijknamige speelfilm van Matteo Garrone, die weer gebaseerd was op het boek van Roberto Saviano. De titel duidend op het milieu in dubbele zin: de Napolitaanse maffiatak Camorra. Niet de gruwelen op z’n Tarantino’s maar al te levensechte in en om de stad waarover ook Elena Ferrante schrijft. Angstig geloofwaardig mede dankzij grandioos acteerwerk.

Francesca Comencini, Stefano Sollima, Claudio Cupellini, Gomorra, VPRO, donderdags vanaf 21 januari, NPO 3, 22.40 uur.

Een stoffige weg waarover enorme mieren zich razendsnel in tegenovergestelde richtingen in lange colonnes verplaatsen. Een piepklein vliegtuig aan de grond. Een bloot zwart joch met kralenketting om de hals dat met een plastic waterflesje over een landweg loopt en af en toe stralend in de camera kijkt die hem close volgt. Dan een mannelijke verteller buiten beeld in een Afrikaanse taal: ‘Moet je horen. Je had mensen, zoals de Europeanen en Amerikanen, die ver van huis gingen en gebieden begonnen te koloniseren. Die namen ze met veel geweld in. Er werd hard gevochten. Ze hebben Afrika verdeeld in gebieden als Soedan, Oeganda of Nigeria en zo meer. En later noemden ze die gebieden “vrije landen”. En daarna zijn ze hoog de ruimte in gegaan en hebben ze de maan veroverd. Wist je dat de maan van de blanken is?’ Zo intrigerend opent de documentaire We Come as Friends van de Oostenrijkse filmer Hubert Sauper, die op z’n Joost Conijns met een zelfgebouwd vliegtuigje naar en in Zuid-Soedan vloog toen dat een burgeroorlog in gleed. Terwijl westerse investeerders naar exploitatiekansen zoeken, Chinezen op hetzelfde azen en ontwikkelingswerkers hun wereldverbeterend werk doen praat hij ook met degenen die zelfs de maan aan vreemde witten zijn kwijtgeraakt. Verbluffende, prijswinnende film.

Hubert Sauper, We Come as Friends, VPRO, woensdag 20 januari, NPO 2, 22.55 uur.

Beeld: Transparent. Bron: www.cinema.nl