Istanbul – Een week voordat Turkse tanks Syrië binnen rolden stortte een strafrechter het land in een constitutionele crisis. De gevangen journalisten Mehmet Altan en Sahin Alpay hadden een zaak tegen hun gevangenschap in voorarrest aangespannen bij het Constitutionele Hof. Dat oordeelde dat er onvoldoende gronden zijn om ze vast te houden. Altan en Alpay zitten al ruim een jaar vast op verdenking van banden met terroristische organisaties en pogingen de regering omver te werpen.
Terwijl familie en vrienden van Altan en Alpay zich voor de gevangenispoort in Istanbul opmaakten voor hun vrijlating oordeelde een lagere rechter anders. Tot ieders verbazing overrulede hij de beslissing van het Constitutionele Hof. Zo bleven de journalisten net als meer dan honderdvijftig van hun collega’s, in hechtenis.
In een reactie op de juridische chaos zei vicepremier Bekir Bozdag dat het Constitutioneel Hof zich schuldig had gemaakt aan ‘rechtsovertreding’ en daarmee ‘een grens was overgegaan’. Politicoloog Kerim Altiparmak van de Universiteit van Ankara lacht in reactie hierop cynisch: ‘De enige conclusie kan zijn dat Bozdag zijn eigen grondwet niet snapt. Volgens de Turkse grondwet heeft het Constitutioneel Hof namelijk het laatste woord. Een lagere rechter kán het Constitutioneel Hof helemaal niet overrulen.’
De constitutionele crisis kan consequenties hebben die volgens Altiparmak verder strekken dan de Turkse landsgrenzen. Als de nationale rechtsmiddelen zijn uitgeput, hebben Turkse staatsburgers de mogelijkheid om bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHvRM) aan te kloppen. ‘Als beslissingen van het Constitutioneel Hof niet gerespecteerd worden, betekent dat feitelijk dat de nationale rechtsmiddelen niet uitgeput kunnen worden. De tienduizenden mensen die na de coup gevangen zijn gezet, hebben dan geen goede reden om hun zaak niet direct naar bij het EHvRM aanhangig te maken’, zegt Altiparmak.
Ondanks de grote impact ging de constitutionele crisis publicitair kopje onder in de nationalistische golf die de Turkse invasie in Syrië teweegbracht. Turkse media maakten overuren om het regeringsnarratief van de plicht tot zelfverdediging tegen de ypg-terroristen te verkondigen. Het leidde tot massale steunbetuigingen aan de troepen en repressie en agressie tegen iedereen die niet vol overgave op de oorlogstrom slaat. Dat er geen haan kraait naar een volgende klap in het gezicht van het rechtssysteem is een mooie bijkomstigheid voor de Turkse regering.