Toen president Hugo Chávez onlangs Iris Varela aanstelde als minister van Gevangenissen was de verbazing daarom groot bij het horen van haar eerste voorstel: het vrijlaten van twintigduizend gevangenen. Twee weken geleden verbood ze de gevangenissen bovendien nog langer gedetineerden op te nemen. Varela, vanwege haar opvliegende karakter ook wel ‘luciferstokje’ genoemd, kwam met haar plannen omdat de gevangenissen in Venezuela zwaar overbevolkt zijn. Er is plek voor 12.500 gedetineerden, maar het land telt er 44.452, aldus het Observatorium voor Venezolaanse Gevangenissen, een lokale ngo.
Dat blijft niet zonder gevolgen: mede door de overbevolking behoren de Venezolaanse gevangenissen tot ‘de meest gewelddadige in Latijns-Amerika’, aldus Human Rights Watch. Volgens het Observatorium zijn sinds 1999 meer dan 4500 gedetineerden omgekomen bij onlusten en afrekeningen. Pogingen om daaraan iets te doen, brachten de laatste jaren vooral de incompetentie van de Venezolaanse regering over het voetlicht. Sinds zijn aantreden in 1999 kondigde president Chávez al tien plannen aan voor de aanpak van de overvolle gevangenissen, zonder dat er daadwerkelijk iets veranderde.
Een vier weken durende opstand in de El Rodeo-gevangenis van Caracas - de gedetineerden eisten betere omstandigheden - dwong hem vorige maand opnieuw tot actie. Chávez stelde met Varela zijn twaalfde gevangenisminister aan sinds 1999, en zij probeert nu bovenal daadkracht uit te stralen. Ook al beloofde Varela dat ‘de gevaarlijkste boeven’ gewoon achter de tralies blijven, de Venezolanen zijn not amused. Een van de redenen voor de volle gevangenissen is juist dat de criminaliteit onder Chávez bloeide als nooit tevoren. Het aantal moorden in Venezuela verdubbelde en hoofdstad Caracas geldt met honderddertig moorden per honderdduizend inwoners als gevaarlijker dan Bagdad.
In die context komt het vrijlaten van gedetineerden - ook al zitten ze vast wegens kleine vergrijpen - en een opnamestop voor de gevangenissen neer op een vrijgeleide voor crimineel gedrag. De politie waarschuwde vorige week al dat de cellen op de bureaus vol raken nu verdachten niet doorgestuurd mogen worden. Een serieus plan voor de aanpak van criminaliteit en een effectievere rechterlijke macht blijft ondertussen uit. Als dat er niet komt lijkt ook het elfde plan voor de aanpak van de overvolle Venezolaanse gevangenissen op niets uit te lopen, met ongetwijfeld alle gevolgen voor de positie van gevangenisminister nummer twaalf.