Christopher Walken zit verveeld op een luie stoel in de lobby van een willekeurig luxueus hotel als op de achtergrond ineens muziek begint te klinken. Geïrriteerd kijkt hij in de camera. Maar dan gebeurt er iets. Walken wordt gegrepen door de muziek en komt langzaam in beweging. Een vier minuten durende dansuitbarsting volgt. ‘Prachtige choreografie, dit is nou een video die in je hoofd blijft zitten.’

Wim van der Aar begint zijn carrière als filmmaker met het maken van obscure clips. Tegenwoordig houdt hij zich vooral bezig met het maken van reclames en documentaires en is hij onder meer bekend van zijn film De Van Waveren tapes, die hij maakte voor de VPRO. We kijken naar de clip van Fatboy Slims Weapon of Choice met de dansende Christopher Walken. ‘Voor het maken van dit soort clips is tegenwoordig nauwelijks meer een markt’, verzucht hij.

De videoclip als kunstvorm zit in een dip, volgens Van der Aar. Met het verdwijnen van muziekzender MTV is het belangrijkste podium voor de videoclip weggevallen, vertelt hij. Met een zender die voor het grootste gedeelte gewijd is aan muziekvideo’s bleek moeilijk geld te verdienen: de doelgroep was vaak lastig te bepalen waardoor adverteerders wegbleven. MTV gooide daarom het roer om en ging zich voornamelijk op reality-tv richten. ‘Doordat clips amper meer op televisie komen is de noodzaak om ze te maken ook een beetje weg’, zegt Van der Aar.

Bovendien, iedere amateur die een beetje uit de voeten kan met montagesoftware kan tegenwoordig zelf mooie beelden schieten. ‘Bands filmen steeds vaker zelf’, zegt Van der Aar. ‘Alle filmmakers die ik ken vinden het geweldig om clips te maken omdat je er zoveel creativiteit in kwijt kunt. Het is een speeltuin waarin je het vak kunt leren. Maar er valt geen droog brood in te verdienen, helaas.’

In de jaren tachtig draaiden muziekvideo’s vooral om het in beeld brengen van de betreffende band, meestal braaf spelend op hun instrumenten. Een beeld dat vooral door platenmaatschappijen in stand werd gehouden. ‘Zij willen zo veel mogelijk gezichtsbekendheid voor hun artiesten. Er moeten platen verkocht worden’, zegt Van der Aar.

Dat veranderde in de jaren negentig, toen er steeds meer verhaallijnen in clips slopen, een invloed die voortkwam uit de filmwereld. De videoclip als kunstvorm kreeg hierdoor een stuk meer aanzien, met als creatieve hoogtepunt de clip van Weapon of Choice in 2001. Met deze nieuwe status begon de videoclip op zijn beurt de televisiewereld te beïnvloeden.

‘Door de opkomst van de elektronische muziek werd er in clips bijna als vanzelfsprekend steeds sneller geschakeld tussen beelden, omdat het ritme van de muziek steeds sneller werd. Die nieuwe beeldcultuur werd ook zichtbaar in films en televisie. De beeldsnelheid van televisie tegenwoordig is zeker een erfenis van de videoclipcultuur’, zegt Van der Aar.

In de clips van tegenwoordig ziet hij een andere trend: ‘Je ziet nu dat realisme in films veel belangrijker wordt, en dat merk je ook in clips. Die beginnen steeds meer op korte documentaires te lijken. Ze willen je laten voelen dat het echter is, daarom hoeft het ook niet allemaal meer zo snel te gaan.’

Rest natuurlijk de vraag wat nu een goede clip maakt. ‘Simpel’, zegt Van der Aar. ‘Een origineel idee. Een goede clip staat of valt met een goed concept. Met welk budget je vervolgens aan de slag gaat maakt niet eens zo veel uit.’

Over zijn persoonlijke favorieten hoeft Van der Aar niet lang na te denken:

1. Uncle - Rabbit in your Headlights (1998) Regie: Jonathan Glazer

Van der Aar: ‘Jonathan Glazer is in mijn ogen een van de allerbeste regisseurs. Voor het eerst zag ik een clip zag waarbij het beeld net zo leidend is als de muziek zelf. En dat is knap, want het verhaal dat we te zien krijgen is flinterdun, dit zou voor een korte film niet hebben gewerkt. Dan wil je als kijker weten waarom die man daar loopt. Maar samen met de muziek werken deze beelden geweldig.’

2. Fatboy Slim - Weapon of Choice (2001)
Regie: Spike Jonze

‘Bij deze clip is het duidelijk: de jongens van Fatboy Slim hadden geen behoefte om zelf in beeld te komen. Dat schept mogelijkheden voor de regisseur. Die kan veel vrijer met een idee spelen. Ook hier geldt weer: met welk idee blijf je als kijker achter? Is de clip het belangrijkste of de muziek? Ik neig naar het beeld.’

3. Arctic Monkeys - The View from the Afternoon (2006)
Regie: W.I.Z.

‘Deze clip is interessant omdat het idee dat de zanger altijd de frontman van een band moet zijn op de schop gaat. In deze clip van the Arctic Monkeys staat de drummer centraal.’

4. Bat for Lashes - What’s the Girl to do? (2007)
Regie: Dougal Wilson

‘Het liedje, daar heb ik niet zo veel mee, maar deze clip is prachtig. Een one-taker. Althans, zo moet het overkomen. Er is hier en daar natuurlijk wel in geknipt. Dit is nou een echte conceptclip. Het gaat hier om sfeer.’

5. dEUS - Hidden Wounds
Regie: Tomas Kaan

Bekijk de clip hier.

Met zijn laatste keuze wil Van der Aar graag een van zijn collega’s van productiehuis Hazazah in het zonnetje zetten. ‘Tomas Kaan, de regisseur, raakte geïnspireerd door de muziek van Deus en is vervolgens zelf naar de band toe gestapt met een clipvoorstel. De omgekeerde wereld dus. Deze clip is dus eigenlijk ook gewoon een kleine documentaire, hij is ook vertoond op het Idfa, waanzinnig natuurlijk!’

Wim van der Aar’s documentaire ‘De Van Waveren Tapes’ is te zien op Hollanddoc.