2015 schijnt het jaar van de podcast te worden. Nu is het bombarderen van een jaar tot ‘het jaar van’ altijd lichtelijk overtrokken (wist u bijvoorbeeld al dat 2014 het ‘jaar van de spreeuw’ was?), maar in dit geval geeft het wel een tendens aan. Downloadbare audio-series winnen aan populariteit, zodanig dat David Carr, media-columnist voor de New York Times, onlangs sprak van een ‘podcast explosie’. Een duidelijk voorbeeld is Serial, een podcast over een waargebeurde moordzaak uit 1999 waarvan elke aflevering miljoenen luisteraars trekt. De serie werd geproduceerd door het radioprogramma This American Life, een narratief radioprogramma waarin actuele thema’s verkend worden aan de hand van persoonlijke verhalen. In Amerika is het programma wekelijks te beluisteren, maar via de website is het wereldwijd te downloaden als podcast.

Waarom zijn podcasts zo populair? Volgens Lisa Pollak, radiomaakster voor This American Life, is het succes te danken aan het feit dat podcasts en audiodocumentaires nieuwsverhalen humaniseren. Pollak schreef jarenlang voor kranten en won een Pulitzer Prize voor één van haar reportages en ze was onlangs uitgenodigd op de Conferentie Verhalende Journalistiek in Amsterdam om te vertellen over haar televisiedocumentaire John Smith. Maar het liefst werkt ze voor de radio. Pollak: ‘Mijn doel is om niet alleen feitelijke informatie over te brengen maar je ook heel dicht bij iemands innerlijke wereld te brengen. In een podcast lukt dat heel goed omdat het zo intiem is. Iemand praat tegen je, in je oor, en de details van wat je hoort op de band geven je informatie over wie deze verteller is en wat er in hem of haar omgaat. Die fijngevoeligheid probeerde ik altijd al in mijn schrijven over te brengen, maar toen ik aandachtig naar radio begon te luisteren viel me op dat het daar nog veel effectiever en subtieler gedaan werd. Dat is wat me het meeste aanspreekt in radio: het innige en directe ervan.’

In de verhalen van Pollak raken ervaringen van gewone mensen aan grote nieuwsverhalen of maatschappelijke ontwikkelingen. Bijvoorbeeld in Friday Night Floodlights, een audiodocumentaire over de nasleep van orkaan Katrina. Pollak ging hiervoor naar een klein stadje in Missisippi en vertelt over de plaatselijke verwoesting en wederopbouw aan de hand van een high school football-team dat alle middelen en spelers bij elkaar schraapt om na de ramp weer een wedstrijd te spelen. In de vijf door haar geselecteerde podcasts (of afzonderlijke afleveringen) zijn kleine en grote verhalen op eenzelfde manier verweven. Haar twee favorieten durft ze bijna niet te noemen, omdat ze gemaakt zijn door het programma waar ze nu zelf voor werkt: ‘Dan lijkt het net of ik alleen maar reclame wil maken’. Toch moeten ze in het lijstje vindt ze, omdat het juist deze afleveringen waren die haar de mogelijkheden van het medium lieten zien.

1. This American Life: Somewhere in the Arabian Sea

‘Een van mijn favoriete afleveringen van This American Life, gemaakt voordat ik er zelf werkte, heet Somewhere in the Arabian Sea. Deze aflevering is gemaakt in 2002, de oorlog met Afghanistan was net begonnen. In Somewhere documenteren de makers het leven op een vliegdekschip, een schip waar oorlogsvliegtuigen op landen en geparkeerd worden, in de Arabische Zee. Slechts een heel klein deel van de mensen op zo’n schip bestuurt de gevechtsvliegtuigen, de andere ongeveer vijfduizend bemanningsleden zijn nodig om hen in de lucht te houden.

De makers van Somewhere brengen tijd door met de bemanning en vertellen hun verhaal. Sommige aspecten daarvan gaan direct over de oorlog, maar een groot deel ervan gaat juist over wie deze mensen zijn, hun visie op de wereld en het leven. Ik weet nog goed dat ik ernaar luisterde en hoe indrukwekkend ik het vond om meegenomen te worden achter de schermen van een groot, moeilijk te bevatten nationaal verhaal. Door naar Somewhere te luisteren besefte ik hoe weinig ik eigenlijk wist over de alledaagse realiteit van de oorlog; ik had geen idee wie de mensen waren die er zo dicht bij betrokken waren, en wat zij doormaakten.’

Download of beluister deze aflevering hier

2. This American Life: Act V

‘Act V vertelt het verhaal van een zwaar beveiligde gevangenis waar gedetineerden de laatste akte van Hamlet – akte V – instuderen. Via het documenteren van de repetities en interviews met de spelers geven de makers een heel mooi beeld van hoe de gevangenen het stuk interpreteren en vertalen naar hun eigen situatie en wereldbeeld. Terwijl je naar het verhaal luistert en de karakters leert kennen word je geconfronteerd met je eigen vooroordelen over wie die criminelen in zo’n zwaar beveiligde gevangenis zijn. Er zijn zoveel stereotypes over het gevangenisleven maar de werkelijkheid is natuurlijk veel complexer. In deze aflevering komt dat besef heel hard binnen en dat raakte mij erg. Dat komt natuurlijk ook doordat het project in zichzelf, dus het idee om gevangenen Shakespeare te laten spelen en ze de ruimte geven om hun eigen interpretatie op dit stuk los te laten, erg indrukwekkend is.’

Download deze aflevering hier

3. StartUp

‘De podcast StartUp gaat over wat er gebeurt als mensen die geen enkele kennis hebben over het beginnen van een bedrijf er een beginnen. Het bijzondere aan deze serie is dat het iets neemt dat door de meeste mensen waarschijnlijk als droog en saai wordt bestempeld, en daar iets heel grappigs en ontroerends van maakt. De makers slaagden erin om me ergens om te laten geven dat me op het eerste gezicht totaal niet interesseert, en dat vind ik jaloersmakend knap.’

Download of beluister alle afleveringen van StartUp hier

4. Radiolab: 23 Weeks and 6 Days

‘23 Weeks and 6 Days is een ontzettend mooie narratieve radiodocumentaire. Het project is gebaseerd op een reportageserie in de krant, geschreven door een vrouw wier kind te vroeg geboren werd. Daarom heet het “23 weken en 6 dagen”, want dat is nog net voor het moment dat een kind wordt geacht buiten de baarmoeder te kunnen overleven.

De serie roept allerlei ethische vragen op, bijvoorbeeld: hoeveel zorg en geld moet je in een kind investeren, waarvan de kans dat het uiteindelijk zal leven zo ontzettend klein is? Wat voor kunstgrepen moet je daarbij uithalen? Ik las het verhaal eerst in de krant en vond het toen al een geweldige serie, maar toen ik het als radiodocumentaire hoorde vond ik het nog sterker. De stemmen van de ouders die het verhaal vertellen, en sommige subtiele geluidseffecten, bijvoorbeeld het geluid van het hart van het kindje, maken dit behalve een interessante, ook een heel aangrijpende ervaring om naar te luisteren.’

Download 23 Weeks and 6 Days hier

5. The Longest Shortest Time

‘Het klinkt misschien niet zo spannend: een podcast over jonge ouders, zeker niet als je zelf geen kinderen hebt. Je verwacht een soort praatprogramma waarbij een stel ouders vertellen over het opvoeden van kinderen; vooral informatief en ook een beetje suf. Maar de maakster van The Longest Shortest Time heeft iets heel anders gedaan met het thema. Ze verwerkt interviews met jonge ouders tot narratieve documentaires, die zo goed in elkaar zitten dat ze ook interessant zijn voor mensen die zich niet direct met het thema kunnen identificeren.

De afleveringen van The Longest Shortest Time zijn een schoolvoorbeeld van goed narratief: ze trekken je in een verhaal, verrassen je, en maken dat je wil blijven luisteren. Een mooi verhaal dat verteld wordt is bijvoorbeeld dat van een jonge vader die worstelt met het combineren van zijn werk en gezin. Hij is een muzikant en moest zijn muzikale carrière opgeven voor zijn vaderschap. In deze podcast vertelt hij vervolgens hoe hij het maken van muziek en het opvoeden van zijn kinderen met elkaar combineert. Zo beschrijft dit programma op een heel knappe wijze situaties die zowel universeel als specifiek zijn.’

Download of beluister alle afleveringen van The Longest Shortest Time hier

Beeld: Het vliegdekschip uit Somewhere in the Arabian Sea