Natuurlijk had Kok goede redenen om de suggestie van de fractievoorzitter te negeren. Met het toegeven van fouten moet een in onderhandelingen verwikkeld, beoogd premier spaarzaam omgaan. Vervolgens is daar de procedure die de voormalige super-pg heeft aangespannen. Een dubieuze ontslaggrond drijft de schadevergoeding tot alpiene hoogte op.
En ten slotte is daar nog D66. In die fase nog een volstrekt onzekere coalitiepartner. Het gelijk van Wallage zou toen het voortijdig vertrek van demissionair minister Sorgdrager hebben betekend. Een gretig aan te grijpen PvdA-steek om de wankelmoedigen in D66 tot profilering in de oppositie te verleiden.
En natuurlijk heeft Jacques Wallage ook begrip voor Koks calcuul. Maar ja, je voelt je wel weer even op je plaats gezet. En dat doet vooral pijn als je weet dat Groningen je echte plaats is. Vandaar.
Intussen zijn veel prominente politici op zoek gegaan naar een meer passende plek. Wijers past in het bedrijfsleven. Borst heeft het onpassende leiderschap afgelegd, Van Mierlo past de herwonnen ongedwongenheid, en Bolkestein past in de Kamer. Past het fractievoorzitterschap Ad Melkert? Hij is in elk geval de beste garantie voor monisme. Een parlementaire enquête naar zijn ministeriële jeugdzonden (de effecten van de Ziektewet, de commercialisering van de sociale zekerheid) zal niet snel op PvdA-steun hoeven rekenen.
En toch is Melkert altijd weer goed voor verrassingen. Hij heeft het hele links-rechtsspectrum afgegraasd. Zijn nieuwe positie vergt ook flexibiliteit: de spagaat tussen boodschapper van Kok en de vertrouweling van de fractie. Het echte vertrouwen van de fractie zal hij nog moeten winnen. Dat vergt meer dualisme dan het regeerakkoord toestaat. Maar misschien vindt de strateeg Melkert het parlementair oprekken van de coalitie-afspraken wel een dankbare taak. Want geleidelijk moet de PvdA zich gaan afvragen of Paars(III wel een wenkend perspectief is. Bij de volgende verkiezingen wordt de wedstrijd Kok-VVD nog kunstmatiger en heeft de dreiging van D66 om de kiezers af te straffen voor een nederlaag nog minder effect. Intussen krijgen GroenLinks, het CDA en de overige kleine partijen van links en van christelijken huize de kans om als sociaal geweten van de Kamer op te treden. De spagaat van Melkert mislukt, als hij het linkerbeen in ruststand moet houden. Tegelijkertijd mag het niet tot een Nacht van Melkert komen. Maar het is juist Melkerts kwaliteit om de coalitiegenoten zelf tot een wanhoopsbreuk te brengen. Wat te denken van Statenverkiezingen in 1999, die D66 geen herstel brengen? Tsja, wie zichzelf zo dichttimmert als D66 mag zich niet verbazen daadwerkelijk begraven te worden.