‘A sorrowful sight I saw; dark night coming down prematurely, and sky and hills mingled in one bitter whirl of wind and suffocating snow.’ De woeste natuur weerspiegelt het stormachtige leven van Heathcliff en Catherine in Emily Brontë’s Wuthering Heights. En in Andrea Arnolds radicale verfilming van dit sleutelwerk van de negentiende-eeuwse literatuur is het al niet anders: er is weinig tekst, en geen muziek, alleen het onophoudelijke geluid van gierende wind in het heidegras, regendruppels op modder, klepperende luiken en ergens tussendoor de schreeuw van een man die zijn geliefde kwijt is.
Wat een stof doet Wuthering Heights wel niet opwaaien, vooral in Engeland. Het probleem blijkt het casten van Solomon Glave en James Howson, twee onbekende zwarte acteurs in de rollen van respectievelijk de jonge en oudere Heathcliff, het personage dat in de jaren dertig op memorabele wijze door Sir Laurence Olivier werd vertolkt in William Wylers versie van de roman.
Arnold staat erom bekend dat ze een regisseur is die maatschappelijk engagement niet schuwt. Dat is nu niet anders. Voorafgaande aan de release van haar Wuthering Heights verschenen discussies in de Engelse media over haar ‘zwarte Heathcliff’. Neem een stuk in The Guardian waarin schrijver en acteur Paterson Joseph verklaart blij te zijn met deze zwarte Heathcliff, ook al wordt hij in de roman beschreven als een ‘dark skinned gypsy in aspect’. Het is de hoogste tijd dat zwarte acteurs eens worden gekozen voor rollen in Engelse kostuumdrama’s, aldus Joseph. Zijn pleidooi komt authentiek over, hoewel het enigszins zorgwekkend is dat hij in de eerste alinea van zijn stuk verklaart dat hij de roman nooit heeft gelezen.
Een zwarte Heathcliff – het wérkt. Arnolds film heeft net als haar fabuleuze Fish Tank uit 2009, over het leven van een jong meisje op een council estate in Engeland, een rauwe, dringende kwaliteit, in dit geval vooral ingegeven door het natuurlijke spel van de onbekende acteurs. Je ziet onwillekeurig het meisje uit Fish Tank in de jonge Catherine op de boerderij in de moors van Yorkshire, waar verveling en geweld hand in hand gaan, evenals de droom van een beter leven en de nachtmerrie waarin uitzichtloosheid de enige realiteit is.
Heathcliff is in Arnolds film een slaaf. Hij wordt op gewelddadige wijze gedoopt, een tragisch bewijs van de monstruositeit van de diep gelovige gemeenschap waarin hij per toeval terecht is gekomen. En dan wordt hem toegesnauwd: ‘Your choice, nigger, work or leave.’
Hij blijft natuurlijk, want zij is er: Catherine (Shannon Beer en Kaya Scodelario). Doordat Arnold een connectie legt tussen de onafwendbaarheid van hun liefde en de altijd aanwezige, stormachtige natuur wint dit overbekende liefdesverhaal aan kracht. Dat is bij uitstek het geval in scènes waarin Catherine en Heathcliff het grauwe, mistige heideveld in gaan, de enige plek waar ze als typische helden van de Romantiek rust vinden. Waar ze alleen kunnen zijn, ver weg van een wereld waarin godsdienst en vooruitgang alleen maar ellende representeren. Dit levert beelden op om nooit meer te vergeten: Catherine en Heathcliff samen op een paard, hij met zijn gezicht in haar haar. En samen speels stoeiend in de koude, zwarte modder. Zij met haar tong strelend over zijn rug, likkend aan zijn halfopen wonden, het resultaat van al weer een pak slaag met een zweep.
De natuur werkt dwingend in deze film, op het tirannieke af; er is bijna geen scène zonder regen of wind of sneeuw of gras of doorns. Wat een onvergeeflijke omgeving. Daar moet de liefde gedijen.
Te zien vanaf 12 april
Credits beeld: Cinéart