Deinende mensenmassa’s

Als je foto’s niet goed zijn was je niet dichtbij genoeg, zei Robert Capa. Woorden die sindsdien iedere zichzelf respecterende fotojournalist ter harte lijkt te hebben genomen. Als je het wil vastleggen, moet je er bovenop durven zitten, ook voor Martijn van de Griendt lijkt het een tweede natuur. Er is niet zoiets als een persoonlijke ruimte die wordt gerespecteerd in zijn foto’s, geen ‘gepaste afstand’.

Hij is voor alles geïnteresseerd in mensen en hij fotografeert ze zonder veel opsmuk: rechttoe, rechtaan. Hij zoekt ze vooral op, zo lijkt het, tijdens wat je de alledaagse uitzondering in het leven zou kunnen noemen. Wanneer ze er een dagje opuit zijn of ze zich ergens voor hebben aangemeld. Het is niet helemaal het normaalste leven dat hij vastlegt, maar hij lijkt ook niet direct aangetrokken tot het uitzinnige of het belachelijke. Gekker dan een Spiderman met een kinderwagen tijdens carnaval hoeft het niet te worden.

De Document Nederland-tentoonstelling in het Amsterdamse Rijksmuseum is luchtig ingericht, met grote beelden op net wat te glimmend plexiglas. Het past wel bij Van de Griendts stijl, wars van elke overdreven artistieke pretentie, en bij het onderwerp: de tentoonstelling draait grotendeels om onze relatie met onze verslavend heldere telefoonschermen.

ON/OFF is de officiële noemer, en Van de Griendt legt die woordcombinatie op twee manieren uit. Hij richtte zijn camera niet alleen op de wijze waarop we voortdurend in de weer zijn met onze telefoons, maar ook op hoe we in meer overdrachtelijke zin ‘aan’ en ‘uit’ staan, hoe we ons overgeven aan de hectiek van het bestaan of er juist aan proberen te ontsnappen. Die inhoudelijke spagaat maakt aan de ene kant dat de verzameling willekeurig aandoet, maar andere kant ook dat er veel is om je aan te vergapen.

We zijn een land van beurzen en festivals. Een land dat leeft van evenement naar evenement. We melden ons katterig aan voor een massale PowerWash op Lowlands en we zitten op het Happinez Festival braaf achter tafeltjes te wachten totdat er iemand aanschuift die nieuwsgierig is naar ons recept voor geluk. We vergapen ons aan toekomstige rommel op de Huishoudbeurs en we nemen nog snel een selfie voordat we verslag doen van de opening van het weideseizoen. We demonstreren tegen de uitverkoop van de stad of voor een beter klimaatbeleid.

Op de muren tussen de foto’s hier en daar ook citaten die zijn overgenomen uit de essays van schrijvers die bijdroegen aan het boek dat Van de Griendt maakte – waarin zijn foto’s overigens nog iets beter tot hun recht komen.

Een enkele regel was afkomstig van Van de Griendt zelf. Hij schreef: ‘Overal in Nederland lijkt dit de nieuwe standaard: je staat “aan” en anders pas je je maar “aan”.’ Iets werkt niet helemaal aan die zin, maar je begrijpt meteen wat hij bedoelt. Voor wie niet zoveel met deinende mensenmassa’s opheeft, hebben Van de Griendts foto’s ook iets beklemmends. Nederland is ook een land van ostentatief vertier. Een land van doe nou gewoon lekker mee. Een land van hè, joh, doe niet zo ongezellig, neem gewoon een biertje. Een land dat bewijst dat ook in vrijheid iets verstikkends kan schuilen.