Voor James Madison, die de Amerikaanse grondwet opstelde, was een politieke partij ‘een groep burgers, verenigd door enige gedeelde impuls of passie of belang, vijandig aan de rechten van andere burgers, en aan de gezamenlijke belangen van de gemeenschap’. Alexander Hamilton, een andere Founding Father, zag een vereniging van Amerikaanse staten als ‘een waarborg tegen binnenlandse factievorming’. En George Washington, de eerste president en bij leven al ‘vader des vaderlands’ genoemd, zag het niet anders. ‘Laat mij u op de meest plechtige manier waarschuwen voor de verderfelijke gevolgen van de partijgeest’, zei hij bij zijn afscheid van het publieke leven. ‘In volksregeringen bestaat zij in haar meest groteske vorm, en zij is werkelijk hun grootste vijand. De afwisselende dominantie van de ene factie over de andere, gescherpt door de geest van wraak, is in zichzelf al een vreeswekkend despotisme. Het leidt tot de ondergang van publieke vrijheid.’
Wie zou hun verbazing schetsen als de Founding Fathers konden rondkijken in 2016. Niet alleen is Amerikaanse politiek volledig getransformeerd tot ‘de afwisselende dominantie van de ene factie over de andere’, maar dit wordt ook nog eens beschouwd als de diepste essentie van politiek. Nu een van de twee grote partijen zichzelf kannibaliseert, wordt dat beschouwd als een ontzagwekkend democratisch drama. Het werkelijke democratische drama heeft zich natuurlijk al vele decennia eerder voorgedaan. De greep van de twee grote partijen, de Republikeinen en Democraten, op de Amerikaanse politiek is zo sterk dat in een land van ruim driehonderd miljoen mensen slechts in één piepkleine staat (Vermont) een andere partij opereert die af en toe wat lokale restzetels bij de grote twee kan wegkrabben.
Donald Trump is sinds vorige week de Republikeinse presidentskandidaat. Het bizarste daaraan, in weerwil van de meeste commentaren, is niet dat Trump als onwaarschijnlijke kandidaat de nominatie van zijn partij heeft bemachtigd, maar dat hij daarmee aan het hoofd staat van een partij die de helft van alles in handen heeft wat met Amerikaanse openbare functies te maken heeft. Nergens is dat afgesproken en nooit was dat het plan. Maar de praktijk is wel zo, en het grote ‘eieren voor je geld kiezen’ in de Republikeinse Partij is begonnen.
Als je in de Amerikaanse politiek zit, betekent bot doen tegen ‘jouw’ presidentskandidaat dat je vier jaar gegarandeerd aan de zijlijn staat. Een lange rij quasi-principiële politici slikt dan ook zijn bezwaren tegen Trump in. Trumps ex-rivalen Marco Rubio en John Kasich worden al genoemd als zijn mogelijke running mate en voormalige hartstochtelijke vijanden als Rick Perry en John McCain zijn al gedraaid. Dat Trump die hele kliek afschilderde als een zooitje opportunistische carrièremakers lijkt wel enige grond te hebben.
Interessanter is dat sommige Amerikaanse conservatieven en financiers openlijk werken aan de lancering van een derde presidentskandidaat buiten de Republikeinse Partij om, een middenfiguur die Donald Trumps aanhang leeg zou moeten eten. Dat zou de Republikeinse Partij mogelijk blijvend in tweeën splijten.
Wat zou mooier zijn voor de Amerikaanse politiek? De VS zijn hartstochtelijk toe aan betekenisvoller politiek dan het voorspelbare stuivertje wisselen met twee spelers. Trumps onwaarschijnlijke kandidatuur en het succes van zijn anti-establishmentboodschap illustreren dat. En waarom dan niet in één moeite door aan de linkerkant? Nu propt de Democratische Partij een kakelbonte verzameling stemmers samen met een vage agenda die zo weinig mogelijk mensen voor het hoofd moet stoten, met de voor Amerikaanse begrippen dieprode Sanders en de Amerikaanse VVD’er Clinton in één partij. Maar iets anders dan het keurslijf van twee partijen in een eeuwige verstrengeling leek tot voor kort ook helemaal niet mogelijk. Nu opeens wel, met dank aan Donald Trump.
Meer partijen betekent nog geen ieder-voor-zich, zoals George Washington voor ogen had, vol ‘moraliteit en deugd’, maar het is een stap in de goede richting. Als het zo ver komt, heeft Trump de Amerikaanse democratie een enorme dienst bewezen.