Ken de oliebaron

Hugo Chávez gaat het openbaar vervoer in Londen subsidiëren. Burgemeester Ken Livingstone levert Venezuela advies. De twee antikapitalisten delen een belangrijke opvatting: alle machtsmechanismen op het wereldtoneel draaien om olie.

LONDEN – Hugo Chávez heeft een nieuwe klant voor zijn olie. Na de Iraanse leider Mahmoud Ahmadinejad, de Wit-Russische dictator Alexander Loekasjenko en de Cubaanse alleenheerser Fidel Castro gaat ook de Londense burgemeester Ken Livingstone een overeenkomst tekenen met de Venezolaanse president. Omdat de olie uit Venezuela niet geschikt is voor Londen gaat het om een virtuele levering van een miljoen vaten, voor een vriendenprijsje.

Met het financiële voordeel wil Livingstone gereduceerde vervoerspassen uitdelen aan achtergestelde Londenaren. Het was Chávez niet ontgaan dat het openbaar vervoer in de Britse hoofdstad het duurste ter wereld is. Een enkele reis met de metro zal binnenkort zelfs worden verhoogd tot vier pond, ruim zes euro. Ook alternatieven worden duurder. Zelfs het fietsen, aangezien de burgemeester nummerplaten wil invoeren voor tweewielers. Van ‘individualistische’ vervoermiddelen als fiets en auto is hij geen liefhebber.

De overeenkomst met Chávez is het gevolg van een bezoek dat de voormalige couppleger afgelopen voorjaar bracht aan Livingstone, die zich graag opwerpt als Blairs alternatieve minister van Buitenlandse Zaken. In het kader van een minitop over democratische participatie werd het Londense stadhuis zelfs een dag lang gesloten voor gewone bezoekers. Chávez was, na de Britse vorstin, het tweede staatshoofd dat een bezoek bracht aan het stadhuis.

In ruil voor de ‘oliesubsidie’ krijgt de Venezolaanse regering advies in toerismezaken, milieubeheer, volwassenenonderwijs en transport. Een magere deal: behalve in toerisme blinkt Londen niet uit in genoemde beleidsterreinen. Interessanter voor Chávez is de Engelse kennis op het gebied van veiligheidscamera’s en het aanleggen van geavanceerde databases met biometrische vingerafdrukken. De vraag is of de export van deze wijsheid aan dit instabiele Zuid-Amerikaanse land verstandig is.

Livingstone mag dan lyrisch zijn over het socialistische experiment van zijn vriend, Amnesty International is minder gelukkig. Regelmatig maakt de mensenrechtenorganisatie melding van martelingen en moorden door leden van de politie en veiligheidsdiensten, net als vroeger. Bij de afgelopen verkiezingen is er een proef gehouden met een stemmachine waarbij de overheid kan nagaan wie de voor- en tegenstemmers zijn. Volgens Livingstone is er niets mis met de mensenrechten in Venezuela.

Sowieso heeft de Londense burgemeester, getuige zijn vriendschappen met Fidel Castro en de fundamentalistische geestelijke Yoessoef Al-Qarawadi, de neiging om het schenden van mensenrechten te bagatelliseren. Dat bleek ook tijdens zijn bezoek aan de Chinese hoofdstad Peking, enkele maanden geleden. Daar noemde hij het neerslaan van de opstand op het Plein van de Hemelse Vrede in juni 1990 een ‘interessante’ episode uit de geschiedenis van het plein. In zijn beleving was het bloedbad te vergelijken met de poll tax-rellen een jaar eerder op Trafalgar Square.

Met de Chávez-deal lijkt Livingstone in de voetsporen te treden van zijn geestverwant George Galloway. Dit links-populistische kamerlid voor de Londense wijk Bethnal Green and Bow wordt ervan verdachte oliedeals te hebben gesloten met zijn vriend Saddam Hoessein. Opvallend is dat ‘Red Ken’ en ‘Gorgeous George’ doorgaans tot de eersten behoren die ‘Het gaat allemaal om olie’ roepen wanneer ze de reëel bestaande wereldpolitiek aan een analyse onderwerpen.

PATRICK VAN IJZENDOORN

Philipp Jenninger en
Benedictus XVI

Paus Benedictus XVI heeft zondag spijt betuigd voor een rede die hij vorige week dinsdag in de aula van de universiteit van Regensburg hield. Hij had de aanhalingstekens niet laten horen.

Het is niet voor het eerst dat een Duitser zich in een citaat verslikt. Volgens keizer Manuel II Palaiologos probeert God de mens alleen te bekeren sun logo, met de rede en/of het woord. En dus is het de vraag of de profeet wel namens Allah handelde door ‘het geloof met het zwaard te verbreiden’, aldus Manuel II Palaiologog. Tussen 1391 en 1425 was Palaiologog keizer van Byzantium, het christelijke Oost-Romeinse rijk dat toen werd bedreigd door sultan Bayezid I vanuit Bursa, een stad aan de overkant van de Zee van Marmara waar Renault nu auto’s laat maken en Bosch de bougies. Gevolg: tot ver buiten Bursa staan moslims op hun achterste benen. De paus heeft zijn spijt betuigd. Hij hield een wetenschappelijk referaat als Joseph Ratzinger, geen politieke speech als Benedictus XVI. Hij wilde slechts citeren uit het werk van, niet instemmen met Manuel II Palaiologos. Hij had natuurlijk een oratio pro domo kunnen afsteken – volgens Romeinen 13 draagt ook de christelijke overheid het zwaard niet tevergeefs, een notie die eveneens tot vele requiems heeft geleid – maar dat zou niet hebben gespoord met de academische onversaagdheid van Joseph Ratzinger alias Benedictus XVI.

De rooms-katholieke kerk in Rome heeft aldus ervaren dat met name een Duitse intellectueel in het Vaticaan een risico met zich meebrengt. Joseph Ratzinger staat namelijk in een traditie. Op 10 november 1988 ging de Duitser Philipp Jenninger hem voor. In de Bondsdag, waarvan de cdu’er toen voorzitter was, hield Jenninger een herdenkingsrede ter gelegenheid van Kristallnacht vijftig jaar eerder. Het was een kristalheldere toespraak waarin de parlementsvoorzitter aan de hand van getuigenissen uiteenzette hoe en waarom de jodenhaat in Duitsland zo snel en hardvochtig om zich heen kon grijpen. Voor de slachtoffers had hij minder woorden. Het ging hem om de daders, die hem als naoorlogse politicus met de Genade des Spätgeburts altijd op de hielen hadden gezeten.

De speech draaide uit op een ramp. Toen hij zei dat niet de slachtoffers maar ‘wij’ in ‘wier midden de misdaden werden begaan, rekenschap’ moeten afleggen, klonk het eerste boegeroep. De apodictische anekdote doet de ronde dat een parlementariër later naar de wc moest en daarom de Bondsdag verliet, een stap die de anderen aanzagen voor een daad van protest tegen de voorzitter en dus maar volgden. Feit is in ieder geval dat Jenninger nog dezelfde maand moest aftreden als parlementsvoorzitter. De Duitse historicus en journalist Sebastian Haffner was naderhand snel klaar met de kwestie: ‘De goede speech op het verkeerde moment en de verkeerde plaats’, zei hij. Sindsdien werd weinig meer van Jenninger vernomen, behalve uitgerekend in Rome. Want tussen 1995 en 1997 was de gemankeerde redenaar gezant bij het Vaticaan.

HUBERT SMEETS

Bruine Hamas

Met nagenoeg hetzelfde programma proberen zowel de Linkspartei als de neonazi’s het politieke bestel in Duitsland op te blazen. Want de verliezers van de Duitse hereniging hebben veel gemeen.

BERLIJN – Zowel de npd als de Linkspartei heeft bij de deelstaatverkiezingen van afgelopen zondag in Mecklenburg-Voorpommeren een goed resultaat geboekt. Daarom mogen nu ook de neonazi’s van de npd hun kiezers in het chique kasteel van Schwerin vertegenwoordigen. Eerste parlementaire ervaringen hebben de extreem-rechtse politici al in de Landdag van Saksen opgedaan. Hun doel: het opblazen van de democratie in Duitsland.

Hiertoe schrijven de neonazi’s de Bondsrepubliek sinds jaar en dag tussen aanhalingstekens, alsof het een provisorium betreft. In hun ‘brd’ willen ze national befreite Zonen oprichten waar gewelddadige freie Kameradschaften het voor het zeggen hebben. Buitenlanders, homo’s en linkse mensen kunnen daar maar beter wegblijven. Tijdens de verkiezingscampagne sloegen aanhangers van de npd ook alvast in niet ‘bevrijde zones’ enkele linkse politieke tegenstanders het ziekenhuis in.

Ook de Linkspartei profiteert van de enorme ideologische leegte na het verdwijnen van de ddr. Beide partijen verheerlijken een vergane dictatuur, eisen een sterke staat die de burgers in Mecklenburg-Voorpommeren aan de hand neemt en de boze geesten van werkloosheid, vervreemding en vereenzaming verdrijft. Zowel de npd van Udo Voigt als de Linkspartei van Gysi en Lafontaine rekruteert haar electoraat uit de verliezers van die Wende.

In MeckPom, een dunbevolkte deelstaat met de hoogste werkloosheid (officieel 18,2 procent), blijven ouderen en kansarme jonge mannen achter. De rest trekt weg. Na de Duitse hereniging in 1990 sloten veel sociale voorzieningen en jeugdclubs. De npd sprong in dat gat en richtte overal jongerenorganisaties op die concerten, geschiedenisbijeenkomsten over de Heimat van voor 1945 en politieke scholingen organiseren. Politicoloog Claus Leggewie sprak op de radiozender Deutschlandfunk over een ‘bruine Hamas’.

De Linkspartei erkent sinds enige tijd schoorvoetend het bestaan van de Bondsrepubliek met een weliswaar gereguleerde, maar toch vrije markt. Maar erkennen is niet legitimeren. De partij wil nog altijd het democratisch socialisme invoeren. Ook de npd houdt van antikapitalistische retoriek. Beide partijen hebben in multinationals, de Verenigde Staten en de globalisering een eenvoudige zondebok gevonden. Beide partijen worden door de Verfassungsschutz, de Duitse aivd, in de gaten gehouden.

Opvallend is dat de neonazistische npd fel tegen oorlogsgeweld is. Zo proberen de rechts-radicalen de Linkspartei af te troeven. Tegelijk maakt Oskar Lafontaine, oud-voorzitter van de spd, stemming tegen Fremdarbeiter die de weinige banen van Duitsers zouden afpakken. Ook dat past weer precies in het straatje van de npd. ‘Koop bij Duitsers!’ is het motto van de neonazi’s. In de verkiezingscampagne hingen de troosteloze dorpjes van MeckPom niet meer vol met posters waarop ‘Kriminelle Ausländer raus!’ stond, maar alleen nog maar, boven een foto van vrouwen met hoofddoekjes: ‘Gute Heimreise!’ Maar de döner kebap van de Turkse snackbar blijft onverminderd populair onder de kaalkoppen. Ook dat zal niet anders zijn onder de extreem-linkse stemmers van Mecklenburg-Voorpommeren.

ROB SAVELBERG

Stem voor een miljoen

Op kosten van de gemeenschap mogen de kiezers van Arizona een hoge-kans-loterij voor zichzelf instellen. Gek genoeg voelen ze er weinig voor.

In november worden ook in Amerika verkiezingen gehouden. Niet alleen een deel van de Senaat, enkele gouverneurs en het hele Huis van Afgevaardigden in Washington DC, ook duizenden sheriffs, openbaar aanklagers en talloze leden van schoolbesturen, gemeenteraden en andere vertegenwoordigende lichamen zullen dingen naar stemmen. En dan zijn er natuurlijk de referenda. Onder de duizenden propositions die overal in het land op stembiljetten prijken, zitten ook dit jaar weer een paar opvallende. Zo is er in Arizona een die de stemmer vraagt een wet te sanctioneren, de Arizona Voter Reward Act, waarmee hij zichzelf bij iedere stembusgang een kans op een miljoen dollar gunt. Een van de stemgerechtigde burgers die daadwerkelijk de gang naar het stemhokje maakt, zo is de bedoeling, wint een miljoen.

Initiatiefnemer is Mark Osterloh, een opgewekte arts die in 2002 tevergeefs een gooi deed naar het gouverneurschap. Met gemak verzamelde hij 185.902 handtekeningen, ruim voldoende om het referendum op het stemformulier te krijgen. Zijn slogan: ‘Do you want to be a millionaire? Vote!’

Als mensen in het stemproces voor hun eigen portemonnee kiezen, hoeft Osterloh zich geen zorgen te maken; de overwinning kan hem dan niet meer ontgaan. Want hoewel de landelijke media het referendum van Osterloh als een wanhoopsdaad kwalificeren – in Arizona gaan zelfs voor Amerika weinig stemgerechtigden naar de stembus – is het voor de stemmers zelf hoogst aantrekkelijk wanneer alle belastingplichtigen samen – een paar miljoen inwoners van de staat – een miljoen dollar ophoesten, om onder de stemmers te verloten, een veel kleinere groep. Dat is een luxe (en een kans!) die de Staatsloterij niet biedt. Of enige andere loterij.

Juist daarom is het vreemd dat ‘Proposition 200’ een paar weken voor de verkiezingen niet goed staat in de peilingen.

Telefonisch wil Osterloh de tegenstand wel uitleggen. ‘Stemmen is hier eigenlijk een religie. En loterijen hebben iets zondigs. Je moet stemmen omdat je het wil, uit overtuiging. Bovendien, zo zeggen mijn tegenstanders, krijg je op deze manier ongeïnformeerde burgers in het stemhok.’

Dat verwijt vindt Osterloh onjuist, omdat er zonder loterij nog veel meer geld wordt uitgegeven – ‘miljoenen!’ – aan zogeheten get-out-the-vote-campagnes. Daarin proberen betaalde partijmedewerkers ten minste de loyale partijgangers naar de stembus te krijgen. ‘Mijn plan is kostenbesparend.’

Heeft Osterloh daarvoor die 185.902 handtekeningen opgehaald? Nee. Het blijkt hem om de extreme politieke polarisatie van de Amerikaanse samenleving te gaan. ‘Er moet iets gebeuren. In voorverkiezingen stemmen alleen fanatieke partijleden. Daardoor krijgt de rest van de kiezers slechts de keuze tussen een Republikeinse extremist en een Democratische extremist. Gematigde stemmen worden vermalen.’

Osterloh ziet zichzelf als een gematigde Democraat.

Omdat Amerikanen in het afgelopen decennium eerder geneigd waren rechts van het midden te stemmen dan links verklaart het fanatisme en het geringe aantal kiezers in voorverkiezingen inderdaad waarom extreme Republikeinen momenteel aan de knoppen draaien in Amerika. Uit opinieonderzoek blijkt dat de volksvertegenwoordigers veel rechtser zijn dan hun kiezers. ‘Daarom moeten kiezers juist ook in de voorverkiezingen een miljoen kunnen winnen’, legt Osterloh uit.

Maar is het dan geen bijkomend voordeel dat ook niet-stemmende belastingbetalers zullen meebetalen aan de hoofdprijs voor een burger die zijn stemrecht wel benut? Is hier niet een makkelijk voordeeltje te halen? Want er zijn meer inleggers dan kanshebbers.
Osterloh wil dit niet bevestigen. Sterker, hij hoopt dat een sponsor de uit te keren miljoenen zal schenken. ‘Als je een Amerikaan vraagt een dergelijk initiatief te laten betalen uit de algemene middelen, dan is hij tegen. Zie het als pavlovreactie.’

Maar dan wel een heel irrationele. Tenminste, als de eigen portemonnee richtsnoer van stemmen is.

Nu zijn er twee mogelijkheden: of de stemmer in Arizona stemt niet rationeel, of hij maalt niet om geld, maar om idealen.

En wat was daar ook weer mis mee?

PIETER VAN OS