Gewetensbezwaren
Het PVDA-congres ging in zee met het regeerakkoord, inclusief de passage over het homohuwelijk.
AMSTERDAM – Volgens Wouter Bos is de passage niets nieuws, want in overeenstemming met bestaande praktijk. Sinds het debat over de invoering van de wet in 2001 (onder staatssecretaris Cohen) is het weigeren van een homohuwelijk door een ambtenaar van de burgerlijke stand toegestaan, ‘mits in elke gemeente de voltrekking van een dergelijk huwelijk mogelijk blijft’. Katalysator van die verschoningsmogelijkheid was de gereformeerde Nynke Eringa-Boomgaardt uit Leeuwarden. Zij weigerde en werd ontslagen. De rechter maakte dat ontslag ongedaan, omdat Eringa-Boomgaardt al in dienst was toen de nieuwe wet werd aangenomen. De ChristenUnie kreeg voor elkaar dat de uitzondering expliciet in het regeerakkoord werd opgenomen. Dat lijkt dus een volledig overbodig punt, tenzij het moet worden gezien als een signaal van het fundamenteel-christelijk klaroentje: tot hier, liederlijke homo’s, en niet verder. Het pvda-congres mokte wat, voorzitter Van Hulten repte van ‘gewetensbezwaren’, maar er hielp geen lieve moeder aan.
In feite raken de bezwaren van ambtenaren als Eringa-Boomgaardt niet het homohuwelijk an sich als wel de neutraliteit van het burgerlijk huwelijk. Sinds Napoleon is het huwelijk in Nederland een neutrale staatszaak, een privaatrechtelijk contract tussen twee partners, die zo huishouden, onderlinge zorg, bezit et cetera kunnen delen en daarbij bepaalde (fiscale, uitkeringstechnische) voordelen verwerven. De overheid kan alleen bezwaren tegen de verbintenis aanvoeren bij een vermoeden van criminele intenties – bigamie, schijnhuwelijk – maar het gaat de overheid verder niets aan of de echtelieden wel bij elkaar passen of niet en of ze wel van elkaar houden.
Natuurlijk was het beter geweest als er nooit een formele regeling voor getroffen was. Maar nu die er is, moet de negatieve uitwerking ervan onder ogen worden gezien. Volgens het regeerakkoord mogen ambtenaren bezwaar maken tegen eigenschappen van huwelijkscontractanten die bij de sluiting van het contract zelf wettelijk geen enkele rol spelen. Een huwelijkscontract maakt, bijvoorbeeld, géén melding van de religieuze overtuiging van de partners en die overtuiging is dan ook geen factor in de rechtshandeling (ook al vinden veel ambtenaren het nog zo leuk om toch een beetje de dominee uit te hangen). Juridisch gezien is er nu echter geen reden meer waarom een moslimambtenaar van de burgerlijke stand zich niet zou mogen verschonen van een huwelijk tussen een moslim en een niet-moslim. Sterker: als hij in redelijkheid kan aannemen dat de moslimpartner daardoor zijn of haar geloof zal afvallen (en de kinderen niet-islamitisch zullen worden grootgebracht), zal hij daartegen zelfs bezwaar moeten aantekenen. Hetzelfde geldt voor een huwelijk tussen een katholiek en een protestant: een waarachtig katholiek zou daaraan niet moeten meewerken, en vice versa.
Buiten de trouwzaal zijn de consequenties navenant ernstiger. Als die ene christelijke gemeenteambtenaar bezwaar mag hebben tegen het sluiten van een homohuwelijk, waarom zou een andere christelijke gemeenteambtenaar dat homo-echtpaar dan een woning moeten toewijzen? Welk verweer bestaat er dan tegen een christelijke middelbare school die een homoseksuele leerling weigert? En wat betekent de desavouering van homoseksualiteit voor de homoseksuele leraar voor een klas met mondige moslimkinderen die hem een varken noemen? Hebben die kinderen voortaan ook verschoningsrecht?
Het is onvermijdelijk dat een partij als de CU ook af en toe meeblaast in het grote democratische concert. Het is echter onverteerbaar dat een partij met zes zetels met zo’n ogenschijnlijk detail een virus loslaat in de bloedsomloop van het neutrale overheidsapparaat.
KOEN KLEIJN
Crisette
Is het college van burgemeester en wethouders van Den Haag nu gevallen of niet? Een nieuw woord in het politieke discours dient zich aan: crisette.
DEN HAAG – ’s Morgens vroeg kon de Hagenaar op de website van de gemeente nog lezen dat het collegebestuur van zijn stad was gevallen. Even later was dat bericht alweer van de site gehaald, zonder dat er een andere mededeling voor in de plaats was gekomen. Wat waren dit voor sovjettoestanden? Was het college nu wel of niet gevallen?
Vorige week dinsdagavond was er nog een college met pvda, vvd en GroenLinks. Dinsdagnacht na spoedberaad tussen de fractievoorzitters en de wethouders niet meer, woensdag wat later op de ochtend weer wel, dat wil zeggen, geen enkele wethouder had zijn ontslag ingediend bij de burgemeester. Het was niet meer te volgen. Vandaar dat deze tumultueuze periode de term ‘crisette’ kreeg opgeplakt.
Ook het plots verdwijnen van het bericht op de website past in die crisette. Daarin wordt overigens de hand van burgemeester Deetman vermoed, voor wie het hele gedoe ook onverwacht kwam.
In de crisette draait het formeel om het Verkeers Circulatie Plan voor de Haagse binnenstad dat vvd-wethouder Pieter van Woensel moet verdedigen. In het collegeakkoord zijn over dat plan afspraken gemaakt, maar eigenlijk was de vvd er geen voorstander van. De wil om te besturen was echter zo groot dat de vvd er toch mee instemde. Nu begint de eigen fractie, onder druk van de achterban, zich ertegen te keren, wetend dat ook binnen de pvda invloedrijke leden ernstige bezwaren hebben.
Op de achtergrond spelen ook andere factoren een rol. Daar is in de eerste plaats de onervarenheid van de fractievoorzitters van vvd en pvda. De een zou op die bewuste dinsdagavond geroepen hebben dit plan zo niet te willen, de ander reageerde met de opmerking dat er geen wijzigingen meer zouden worden geaccepteerd, waarop de eerste zei dat zijn fractie er dan niet mee akkoord zou gaan, waarop de ander concludeerde dat dan dus de samenwerking beëindigd was.
Maar er is meer. Toen dit college aantrad, bruskeerde vvd-onderhandelaar Sander Dekker zijn fractie door de in Amsterdam noodgedwongen opgestapte oud-wethouder Frits Huffnagel naar Den Haag te halen als bestuurder. De vrouw die eigenlijk wethouderskandidaat was, werd pardoes opzij gezet. Neemt de vvd-fractie nu alsnog revanche? Ook de pvda was, en dat is nog mild uitgedrukt, niet erg ingenomen met de komst van Huffnagel naar Den Haag. De man straalt een sfeer uit waar menig pvda’er zich groen en geel aan ergert. Wil de grootste fractie in de raad deze crisette aangrijpen om de man te lozen?
Daarbij doet zich wel een probleem voor. Niet wethouder Huffnagel gaat over het verkeersplan, maar zijn partijgenoot Van Woensel. Als de crisis zou worden opgelost door één wethouder te offeren, zal het dus deze vvd’er zijn. De hele vvd uit het college wippen en op zoek gaan naar een andere coalitiepartner is ingewikkeld, gezien de verkiezingsuitslag van vorig jaar maart. Een wissel met de christen-democraten levert een nieuw college van pvda, GroenLinks en cda een nipte meerderheid in de raad van één zetel op. Ook nog GroenLinks inruilen, voor de sp, maakt die meerderheid groter, maar is op zijn zachtst gezegd onfatsoenlijk van de pvda tegenover GroenLinks, dat zich erg collegiaal opstelt.
Mogelijk dus dat de uitkomst straks is dat veel bij het oude blijft, behalve het verkeersplan waar het allemaal om begon.
AUKJE VAN ROESSEL
Angelsaksisch kinderleed
De Britse jeugd is ongelukkig. De kleinkinderen van Thatcher hebben hun grootouders meer te verwijten dan oma wil weten.
LONDEN – Het was even schrikken voor de chauvinisten onder de luisteraars van het bbc-radioprogramma Today. Tijdens een item over een VN-rapport waaruit was gebleken dat de Nederlandse jeugd het gelukkigst en de Britse het ongelukkigst is, kwamen twee vertegenwoordigers uit beide landen aan het woord. Terwijl de Nederlandse scholier in vloeiend Engels een lange en zinnige reactie gaf, had zijn Engelse collega grote moeite om uit zijn woorden te komen. Het rapport, opgesteld door een Florentijns onderzoeksinstituut onder leiding van de Britse gelukstsaar Lord Layard, beloofde sowieso weinig goeds voor het Angelsaksische maatschappijmodel, aangezien de VS op de op één na laatste plaats bungelen. Vlak achter koploper Nederland kwamen de landen van de beste kinderfilms: Zweden, Denemarken en Finland.
De Britse regering noemde het rapport gedateerd, de suggestie wekkend dat het jeugdwelzijn de afgelopen jaren is verbeterd. Dat is in ieder geval niet het geval in Zuid-Londen, waar de afgelopen weken drie tieners zijn doodgeschoten, van wie eentje in zijn eigen slaapkamer. Deze tragedies vonden plaats binnen gemeenschappen waarin gebroken gezinnen de norm zijn, een situatie die is bevorderd door een familieonvriendelijk overheidsbeleid.
Dat er, ondanks alle materiële rijkdom, ook iets mis is met het leven van de Britse jeugd uit de middenklasse, werd een paar maanden geleden al beschreven in een open brief van ruim honderd pedagogen, politici en schrijvers, onder wie Philip Pullman. Kinderen sliepen te weinig, genoten een magnetrondieet en brachten te veel tijd door met Playstation. Dankzij overbezorgde instellingen en ouders spendeerden ze te weinig tijd in de echte wereld. Dat laatste werd fraai geïllustreerd door een gemeente die bomen had laten kappen op een speelplaats, vanwege het risico dat kinderen in aanraking zouden komen met vieze bladeren. Dat er überhaupt een speelplaats was, mocht een klein wonder heten. Hoewel iedereen roept dat kinderen meer moeten bewegen, verkoopt de overheid het ene na het andere speelveld aan projectontwikkelaars. Dat de peperdure Olympische Spelen van 2010 nu al miljoenen aan fondsen opslokken die bedoeld waren voor sportclubs, maakt het buitenspelen er niet gemakkelijker op.
Ook op school wordt de Britse jeugd bepaald niet gelukkig. Onlangs nog beklaagden scholieren zich over het bedenkelijke niveau van de lessen. Dankzij de vereenvoudiging van het curriculum kon het verantwoordelijke ministerie de bevolking de afgelopen jaren prachtige cijfers voorschotelen. Vakken als bloemschikken en Indiase hoofdmassage telden even zwaar als wiskunde en Engels. Door de ideologische weigering van de overheid om een soort mavo/havo/vwo-systeem in te voeren, is er bovendien een kloof ontstaan tussen slechte en goede scholen. Welke dat zijn, is niet moeilijk na te gaan, omdat er op de onderwijspagina’s van de kranten meer ranglijsten staan dan op de sportpagina’s. Dit is tekenend voor het competitieve Angelsaksische model. In geen land worden scholieren zoveel getest als in het Verenigd Koninkrijk, waar het onderwijs vroeger dan waar ook aanvangt.
‘In Nederland denkt men dat we gek zijn’, weet Sue Palmer te melden in haar boek Toxic Childhood: How Modern Childhood Is Damaging Our Children. De prestatiedrang uit zich trouwens ook langs de overgebleven voetbalvelden, waar het fanatisme van de ouders met de week toeneemt. In West-Londen is het al voorgekomen dat ouders de voetballertjes van de tegenpartij bespuugden. Geen wonder dat het land de rode lantaarn draagt.
PATRICK VAN IJZENDOORN
Gesubsidieerde plundering
In een tijd waarin het milieu terug is als thema, is het opmerkelijk dat overheden een van de meest vernietigende vismethoden in stand houden.
AMSTERDAM – Een zwaar net over de bodem van de oceaan slepen is een effectieve manier om vis te vangen die anders onbereikbaar zou blijven. Maar tegelijkertijd vernietigen deze trawlers alles wat ze onderweg tegenkomen. Dus ook kwetsbare stukken koraalrif. Het is dan ook de hoogste tijd dat de subsidies voor deze vorm van visserij worden afgeschaft, betoogden wetenschappers afgelopen week op de jaarlijkse bijeenkomst van de American Association for the Advancement of Science in San Francisco.
Er zijn wereldwijd nog elf landen die zich schuldig maken aan deze tak van visserij, waaronder Spanje, Frankrijk, Japan en Australië. Deze en andere regeringen betalen jaarlijks 150 miljoen dollar aan de trawlers. Dit geld wordt voornamelijk gebruikt voor brandstof, omdat de vissers ver uit moeten varen om hun methode toe te kunnen passen. Een zinloze verspilling van olie, aldus de onderzoekers. Zonder de staatssubsidies zou de sector vijftig miljoen dollar per jaar verlies draaien.
Trawlervisserij is niet alleen onrendabel, maar ook schadelijk voor de ecosystemen in de zee. De vissoorten die ermee gevangen worden zijn zeer kwetsbaar. Ze doen er erg lang over om te groeien en planten zich dus ook zeer langzaam voort. Hetzelfde geldt voor de riffen waarin ze wonen. Vernietiging is eenvoudig, herstel duurt eeuwen.
Vorig jaar pleitten enkele overheden, waaronder die van Nederland en Noorwegen, bij de Verenigde Naties voor een verbod op trawlervisserij. Zonder succes: de landen kwamen slechts overeen enkele preventieve maatregelen te nemen. Zo moeten visvangende naties kunnen aantonen dat hun activiteiten niet schadelijk zijn. Maar volgens de wetenschappers kan alleen afschaffing van de subsidies een eind maken aan de vernietiging van de diepzee.
PATRICIA DE JONGE
François wie?
Alain Duhamel weet het al. Frankrijks meest gezaghebbende politiek-commentator stemt tijdens de eerste ronde op François Bayrou.
PARIJS – François wie? Wie de campagne voor de presidentsverkiezingen van een afstand volgt, weet niet beter of de strijd gaat tussen Ségolène Royal en Nicolas Sarkozy. Een enkeling weet dat er ook andere kandidaten zijn, zoals de onvermijdelijke Jean-Marie Le Pen. Maar dat de eindstrijd tussen ‘La Maman’ en ‘Le Chef’ zal gaan, lijkt onvermijdelijk.
Leek. Want nu is daar opeens François Bayrou, aanvoerder van de Union pour la Démocratie Française (udf). Deze partij werd in 1978 door president Valéry Giscard d’Estaing opgericht met als doel de zo onverzoenlijke tegenstellingen tussen links en rechts te overbruggen. Tot dusver met weinig resultaat, maar uit een peiling bleek afgelopen maandag dat Bayrou, indien hij weet door te dringen tot de tweede ronde, zowel Sarkozy (met 53 procent) als Royal (met 54 procent) zal verslaan.
De 69-jarige Duhamel gaf zijn stemadvies tijdens een bijeenkomst van studenten in november. Vanwaar die voorkeur voor Bayrou? Vanwege diens campagne voor Europa, zeker, maar misschien vooral uit Duhamels eigen afkeer van Sarkozy en Royal. Vooral die laatste acht Duhamel verantwoordelijk voor het afglijden van de Franse politiek naar een vorm van populisme zonder precedent. Royals opmerking over de toetreding van Turkije tot de Europese Unie (‘Mijn mening zal die van de Fransen zijn’) was voor Duhamel de druppel en hij schreef een vernietigend portret van de socialistische kandidate voor de pocketversie van Les Prétendants 2007, die eerder deze maand uitkwam.
Daarmee voegt Duhamel zich in het aanzwellende koor dat Royal, maar zeker ook Sarkozy, van demagogie beschuldigt sinds zij hun verkiezingsprogramma’s presenteerden. Anders dan in Nederland laten de kandidaten hun programma’s niet door een planbureau doorrekenen, met als gevolg dat zij elkaar sinds anderhalve week met astronomische bedragen om de oren slaan. Zo zou het programma van Royal volgens haar eigen partij 35 miljard kosten en volgens die van Sarkozy 70 miljard. Idem dito voor het programma van Sarkozy: 30 miljard volgens de eigen partij en 135 miljard volgens de Parti Socialiste van Royal.
Daarvan profiteert François Bayrou. Hij zegt te waken voor de verleiding van valse beloftes en zwaait driftig met het Franse huishoudboekje, dat, het moet gezegd, al ruim voldoende reden tot zorg geeft. Op links trekt Bayrou leraren aan die zich door Royal in de steek gelaten voelen, op rechts aanhangers van Chirac die in Sarkozy een verrader blijven zien.
Lange tijd gold Bayrou als ‘te netjes om te worden gekozen’, maar terwijl de kandidatuur van Jean-Marie Le Pen dreigt te stranden op een tekort aan handtekeningen, stijgt de boerenzoon verder in de peilingen. Was in november nog zeven procent van de Fransen van plan op Bayrou te stemmen, volgens de recentste peiling is dat nu zestien procent. Dat is nog altijd zeven punten minder dan Royal, maar twee punten meer dan Le Pen. Op zijn slechtst krijgt Frankrijk dit jaar dus weer een respectabele Troisième Homme.
MARIJN KRUK
Hol van de leeuw
Jaarlijks komt de crème de la crème van de Navo in München bijeen om over oude en nieuwe oorlogen te beraadslagen. Voor het eerst was dit jaar de voormalige vijand uitgenodigd.
MÜNCHEN – Poetin liet de circa duizend gasten in het vijfsterrenhotel Bayerischer Hof vol spanning op zich wachten. Maar even later, aan het katheder in de Kaisersaal, liet hij alle diplomatieke omgangsvormen varen. Poetin verweet het westerse bondgenootschap onder meer geen woord te hebben gehouden. Bij de ‘2+4-besprekingen’ tussen brd, ddr en de geallieerden over de Duitse hereniging in 1990 was beloofd dat de Navo niet ten oosten van de Oder zou verschijnen. Inmiddels zijn zelfs Bulgarije en Roemenië in de Navo opgenomen.
Dik vijfhonderd verslaggevers antichambreerden hierna twee volle dagen met evenzoveel regeringschefs, ministers, politici, generaals en wapenhandelaars. De vele achterkamertjes bij de Sicherheitskonferenz deden hierbij dienst. ‘De Russische president heeft klaarblijkelijk niet begrepen dat de Sovjet-Unie niet meer bestaat – omdat Rusland niet aan Roemenië en Bulgarije grenst’, antwoordt Karel Fürst zu Schwarzenberg, de Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken, koeltjes. De adellijke grootgrondbezitter van Habsburgse komaf steekt zijn pijp nog eens aan. Maar het bleef niet bij Poetin. Organisator Horst Teltschik, oud-adviseur van Helmut Kohl, was ook op hol geslagen. Over de 3500 demonstranten tegen zijn conferentie zei hij: ‘Het is de tragiek van iedere democratie dat iedereen vrijuit zijn mening kan zeggen. In een dictatuur zou dit nooit gebeuren.’ Tegelijkertijd had hij wel Ali Laridjani, atoomonderhandelaar van Iran, in het hotel de gelegenheid geboden de holocaust te ontkennen. ‘Ik geloof daar eerlijk gezegd niet in. Maar politici moeten zich daar niet meer mee bemoeien. Dat is een zaak van historici’, aldus Ali Laridjani in de wandelgangen. Een Amerikaanse senator tipte hem het nabije Dachau eens te bezoeken.
ROB SAVELBERG