Een koekje van eigen deeg
Omdat iedereen luistert naar het Internationaal Monetair Fonds is het fonds nu zelf de klos. Sanering dreigt. De eerste duur betaalde stakers hebben zich al gemeld.
WASHINGTON – De stafmedewerkers van het Internationaal Monetair Fonds zijn wel wat gewend. Al jarenlang zijn ze kop van Jut. Onafhankelijke ngo’s en demonstrerende andersglobalisten verwijten het imf onder meer de allerarmste landen bij een financiële crisis te dwingen tot bezuinigingen met onmenselijke gevolgen voor de bevolking. Ook Amerikaanse Republikeinen foeteren al jaren op het imf, omdat internationale organisaties als het imf de eigen nationale identiteit zouden aantasten en Amerikaans belastinggeld over de balk smijten in gebieden ver overzee die in een uitzichtloze situatie verkeren.Afgelopen maand voegde ook nog eens de directeur van de Britse Nationale Bank zich in de rij critici. In voor een nationale bankpresident ongebruikelijk harde woorden richtte Melvyn King zich tijdens een bezoek aan India tot het imf. Als de instelling niet snel radicale hervormingen doorvoert, zei King in New Delhi, dreigt ze haar relevantie te verliezen. De instelling zou de nieuwe economische realiteit recht moeten doen door landen als India en China op te nemen in haar machtige board van executive directors.De cijfers geven King gelijk. Terwijl de omvang van de totale internationale geldstromen nog altijd snel toeneemt, draait het fonds al geruime tijd een operationeel verlies. Het imf krijgt nauwelijks meer inkomsten uit leningen die het heeft uitstaan. Waarom? Om de simpele reden dat niemand de leningen en dus de bemoeienis van het imf meer wil of nodig heeft.Brazilië en Argentinië betaalden in januari hun schulden af, waardoor het imf in één klap bijna de helft van zijn uitstaande leningen verloor. Stom, zeggen de economen van het imf tegen die landen, het is aanzienlijk goedkoper schulden bij het imf te hebben dan te lenen op de internationale kapitaalmarkt. Slim, zeggen politici, want door aan het imf terug te betalen word je immens populair onder de eigen bevolking.De landen in Zuidoost-Azië, ooit belangrijke klanten van het fonds, willen zelfs het liefst nooit meer iets met de betweters uit Washington te maken hebben. Ze bouwen daarom momenteel enorme reserves op, met Amerikaans schatkistpapier en andere buitenlandse valuta, in de hoop een volgende financiële crisis zonder de leningen en voorwaarden van het imf te kunnen doorstaan. Ook de Oost-Europese landen, die na de val van de Muur collectief in zee gingen met het imf, hebben hun schulden grotendeels afbetaald. Natuurlijk verstrekt het imf ook langlopende leningen aan Afrikaanse landen. Maar daar verdient het niets aan. «Eigenlijk hebben we alleen Turkije nog», zegt een medewerker van het fonds, die conform het persbeleid zijn naam niet mag prijsgeven.Gevolg? Er komt niet genoeg binnen om de jaarlijkse lopende kosten van 876 miljoen dollar te dekken, waarvan 659 miljoen voor de personeelslasten.Deze zwakke financiële positie heeft inmiddels effect op de interne ontwikkelingen bij het fonds. Vooral onder druk van het Amerikaanse ministerie van Financiën en diens executive director in het bestuur van het imf moeten de beruchte saneerders nu zelf saneren. Het plan van de directie is om drastisch te snijden in de riante onkostenvergoeding. Voor de goed verdienende financieel-economisch specialisten kan dat al snel neerkomen op tienduizend tot dertigduizend dollar de man op jaarbasis.Dit voornemen is niet goed gevallen op de werkvloer in H-straat. De mensen die jarenlang landen met kleine economieën adviseerden om leraren en verpleegsters te ontslaan teneinde de begroting op orde te brengen, zijn zelfs een stiptheidsactie begonnen tegen de bezuinigingen. Donderdag 2 maart legde iedereen om vijf uur het werk neer om beneden in de lobby te luisteren naar enkele krachtige toespraken waarin het voornemen van de directie werd bekritiseerd. Aanwezigen schatten dat meer dan zeventig procent van het personeel aanwezig was. Alleen de vakbondspetten ontbraken nog.«Ik vind dat de directie overhaast reageert op de huidige situatie. Ja, er zijn momenteel minder inkomsten, klopt, maar het kan ook niet altijd feest zijn. Er komt heus wel weer een internationale financiële crisis», aldus een Britse medewerker die aanwezig was. «Je gelooft toch niet dat regeringen nooit meer zo zullen blunderen als in het verleden? Het is slechts een kwestie van tijd voor we weer meer nodig zijn dan ooit.»Juist als de klanten netjes luisteren naar de wijze raad van het imf heeft het fonds zelf behoefte aan harde saneringsadviezen.PIETER VAN OS
Breuklijn Europa
Op 9 maart heeft het cda een manifest over de EU gepubliceerd. Dit moet de aanzet worden voor interne discussie. De tegenstellingen groeien.
AMSTERDAM – Na het nee tegen de grondwet en met landelijke verkiezingen in aantocht is het voor het cda tijd voor herbezinning over Europa. De eerste prangende vraag is: wat moet er met de Europese grondwet gebeuren? Premier Balkenende en minister Bot van Buitenlandse Zaken hebben de grondwet dood verklaard. Want als ook maar één land het verdrag niet ratificeert, treedt het niet in werking. In Europa is afgesproken netjes te wachten tot alle lidstaten het verdrag hebben behandeld. In de werkelijkheid is het post mortem minder helder. Ondanks het nee biedt het huidige verdrag van Nice voor het cda geen afdoende bestuurlijke basis voor een Europa van 25 landen. Daarmee lijkt de grondwet op een slechte horrorfilm: het is niet dood, niet levend, maar iets gruwelijks daartussenin.In het Europees Parlement weigert het cda echter het creatuur een staak door het hart te drijven. In januari stemde de fractie (met pvda en d66) vóór het Voggenhuber/Duff-rapport over de «bezinningsperiode». Dit spreekt expliciet de voorkeur uit voor het onveranderd handhaven van de grondwet. Vanwege deze ene passage stemden vvd en sp tegen het rapport. GroenLinks onthield zich van stemming.Maar cda-politici bestrijden elke suggestie dat ze hiermee de deur open willen houden voor een tweede referendum. Tweede-Kamerlid Jan Jacob van Dijk: «Wij nemen de kiezer serieus en gaan een ongewijzigde grondwet niet voorleggen aan de kiezer of aan het parlement.» En europarlementariër Albert Jan Maat: «Het is helder dat die grondwet zoals hij er nu ligt niet door kan gaan. Maar als iets dood is moet het leven doorgaan. Essentie van dat rapport is dat er veel kritische punten in staan. Onder meer dat geluisterd moet worden naar de bezwaren in Frankrijk en Nederland.»Voormalig premier Ruud Lubbers en voorzitter René van der Linden van de Assemblee van de Raad van Europa zijn blij dat het Europees Parlement de huidige tekst van de grondwet niet afschrijft. Lubbers: «Ik heb niet de indruk dat de grondwet werd afgestemd vanwege de inhoud.» Als Europa zichtbaar presteert, zal de houding van de Nederlandse kiezer wel bijtrekken, denkt Lubbers: «Het gaat daarom vooral om een goede timing. Europa moet echt toekomstgericht bezig zijn en grote projecten opzetten op het gebied van bijvoorbeeld milieu. Europa moet een antwoord hebben op een vraagstuk als integratie. Ik heb niets gemerkt van een Europees discours over de cartoonrel. Dat zou er wel moeten zijn.»Van der Linden pleit zelfs expliciet voor het houden van een tweede referendum: «Het nee is een zwarte bladzijde in de geschiedenis, niet van de kiezer, maar van de Nederlandse politiek. Ik verwacht dat Duitsland onder Merkel de grondwet weer op de agenda zal zetten. Wij hebben niet het recht als enigen voor heel Europa het hele proces tegen te houden. Wij hebben zelf destijds Denemarken en Ierland gedwongen nieuwe referenda te houden.»Pragmatisme krijgt nu niettemin de overhand in het cda. Deze kentering vond volgens Van Dijk al vóór het referendum plaats. Het nee tegen de grondwet heeft de omslag bestendigd. In plaats van op hooggestemde abstracte idealen richt fractievoorzitter Camiel Eurlings in het Europees Parlement zich op onderwerpen als asiel, immigratie en terrorisme. Maat: «Wat los je Europees op, wat doe je nationaal: het gaat erom wat efficiënt is.»Van der Linden op zijn beurt verzet zich fel tegen een «boekhoudmentaliteit» waarbij vooral gekeken wordt naar het batig slot: «Het gaat erom wat voor een Europa je voor ogen staat. Wil je er een waarin je alles samen deelt, of alleen een markt, zoals de Britten willen?» Hij blijft pleiten voor federale oplossingen als een Europees leger en Europese belastingen.Ooit vond het debat over Europa binnen het cda plaats tussen de katholieken en gereformeerden. Oud-kvp’ers waren immers vertrouwd met een supranationale overheid, in de vorm van het Vaticaan. Voor gereformeerden was Europa een seculiere variant van paapse dwingelandij. Tegenwoordig lopen de scheidslijnen eerder tussen de actieve, zittende politieke generatie en de oudere politici die hun sporen reeds hebben verdiend. Maar dat Lubbers en Van der Linden niet bij de tijd zijn, gaat Van Dijk te ver: «Dat was de generatie die Europa opgebouwd heeft. Zij hebben het fundament gelegd. Maar het Europa waar zij mee werkten grijpt minder diep in dan dat waar wij mee te maken hebben.»MARTIN MEVIUS
Een echte Da Vinci Code
H52
is niet de naam van een nieuwe variant van het vogelgriepvirus. Deze week staat de dief van Hébreu 52 voor de Franse rechter. AMSTERDAM – H52, oftewel «manuscript 52», werd in 1998 tijdens een verhuizing ontvreemd uit de Bibliothèque Nationale de France. De dader? De letterlijk boekengekke conservator. Tegen hem is twee jaar gevangenisstraf geëist plus een boete van tachtigduizend euro en een verbod op het uitoefenen van een publieke functie gedurende vijf jaar. De openbare aanklager noemde de zaak een «scenario à la De Da Vinci Code».Het scenario gaat als volgt. Conservator Michel Garel jat het kostbare joods-religieuze werk uit de bibliotheek en vraagt een Parijse antiquair om in zijn plaats een aanvraag te doen voor transport naar het buitenland van een dertiende-eeuws manuscript. De antiquair gelooft het verhaal dat de uitgave afkomstig is van Garels vader en verkeert in de overtuiging dat de conservator discreet handelt vanwege zijn positie. Het ministerie van Cultuur raadpleegt een deskundige alvorens toestemming te geven voor het transport. Inderdaad, Michel Garel verstrekt een positief advies voor zijn eigen transactie. En dus vertrekt hij met het Hebreeuwse manuscript onder zijn arm naar Londen, om het daar voor tachtigduizend dollar over te doen aan een handelaar. Maar niet voordat hij het 332 bladzijden tellende werk met bijna zeventig vellen heeft geamputeerd. Via Londen belandt het onvervangbare topstuk in New York, waar veilinghuis Christie’s het onder de hamer brengt, tegelijk met gesigneerde teksten van onder anderen Hemingway. De koper moet driehonderdduizend dollar neertellen. De reis om de wereld houdt ten slotte halt in Jeruzalem, waar de koper uit New York zijn schat onder de neus schuift van een kunsthistoricus, die het manuscript ondanks de verminkingen herkent en naar Parijs belt.De vraag die de gemoederen vooral bezighoudt is hoe de toch zo bibliofiele conservator ertoe kon overgaan het kostbare Franse erfgoed te verkwanselen. Het antwoord heeft niets met kunst van doen, maar alles met een Parijs appartement.JOYCE KRAAIJEVELD
Liefde tussen bommen
Mag je een kitscherige liefdes-film uitzenden over het bombardement op Dresden in 1945?
DRESDEN – De vraag alleen al interesseert het zdf geen bal. De televisiezender weet dat het Duitse publiek zowel smult van soft erotische liefdesscènes als van dramatische beelden uit de Tweede Wereldoorlog. Ruim tien miljoen euro kijk- en luistergeld is dan ook uitgetrokken voor de afgelopen week vertoonde tv-film Dresden, waarin een gehuwde Duitse verpleegster verliefd wordt op een neergeschoten Britse bommenpiloot.Het vermengen van feit en fictie is natuurlijk een populaire kunstgreep om historische gebeurtenissen voor de massa toegankelijk te maken. Maar zo’n film kan ook behoorlijk uit balans raken. Bijvoorbeeld als de vrouwelijke hoofdpersoon het bed deelt met de stoere vliegenier, terwijl direct naast hen een complete ziekenboeg crepeert. Het resultaat kan ook grotesk werken, vooral als een dienstdoende arts midden in de nachtelijke vuurstorm met temperaturen tot duizend graden Celsius en een koffer vol geld naar Zwitserland wil vluchten. Terwijl hij tijdens Dresdens destructie door het puin van de brandende binnenstad rijdt, wordt hij door Volksgenossen gestopt en uiteindelijk vliegt de koffer met alle munten de straat op.In de strijd om de hoogste kijkcijfers wil het Zweite Deutsche Fernsehen al enige tijd niet meer voor de commerciële zenders onderdoen. Mede daarom werd Dresden de duurste Duitse televisiefilm aller tijden. Het leed van de burgerbevolking in het Derde Rijk is nog altijd een actueel thema. Dat blijkt niet alleen uit de twaalf miljoen toeschouwers die Dresden bekeken maar ook uit het succes van boeken als Der Brand van Jörg Friedrich.Rond de vertoning van Dresden werd een documentaire uitgezonden over de vernietiging van «Florence aan de Elbe». Minutieus werd elke Duitse stad opgenoemd die Britse en Amerikaanse bommen te verduren kreeg. Aan het bombardement op Rotterdam wijdde de documentaire daarentegen geen woord. Wel kwamen Amerikaanse piloten aan het woord, die huilend verklaarden dat het fout was om op 13 februari 1945 hun dodelijke lading te droppen. De geallieerden wilden met hun aanvallen uit de lucht de moraal van de Duitse bevolking breken. Sommige Amerikaanse veteranen vragen zich af of dat niet averechts heeft gewerkt.Dresden was voor Bildzeitung weer eens een aanleiding om de nog altijd razend populaire oud-kanselier Helmut Kohl te interviewen. «Een van de belangrijkste films van de naoorlogse periode», oordeelde hij. Kijkcijferstrijd is aldus politiek geworden.ROB SAVELBERG
Watertekort
De Engelsen moeten wegens aanhoudende droogte minder water gebruiken, iets waar de waterleidingbedrijven niet blij mee zijn. LONDEN – De Tuin van Engeland droogt uit. Inwoners van Kent alsmede omliggende graafschappen als Sussex, Middlesex en Hampshire hebben nu al bijna een jaar te maken met een sproeiverbod. Ook het wassen van auto’s is niet toegestaan, hetgeen de upper class een zorg zal zijn, maar hard aankomt bij de middle class.De Londense burgemeester Ken Livingstone kwam afgelopen zomer in heel Europa bekend te staan als de Vieze Man van Engeland door zijn stadsgenoten op te roepen om na een kleine boodschap het zaakje niet direct het riool in te sturen.Het zuidoosten van Engeland kampt namelijk met de droogste periode sinds 1921. Vijftien maanden lang heeft het veel te weinig geregend. Deze droogteperiode volgde, toevallig, op een rapport van de Environment Agency waaruit bleek dat de inwoners van Zuidoost-Engeland minder water tot hun beschikking hebben dan Soedanezen en Syriërs. In Soedan is de watervoorraad per persoon zelfs vijf keer hoger dan in Kent. Op de Europese waterranglijst bungelt het eiland als geheel onderaan.Het uitblijven van regen heeft er niet toe geleid dat de Engelsen hun bad, wasmachine en afwasmachine minder zijn gaan gebruiken. Ook de waterverspilling neemt niet af. Er bestaan daarom plannen om de woningen in de uitgedroogde gebieden uit te rusten met watermeters. Op het moment heeft slechts een kwart van de huishoudens in Engeland en Wales zo’n meter. Een ander idee is om tweedehands water te gebruiken voor de toiletten, iets wat in delen van België inmiddels gangbaar is, maar in het land van Thomas Crapper, uitvinder van het doorspoeltoilet, een futuristisch karakter heeft. Deze voorstellen kunnen op sympathie rekenen bij de gebruikers, al vrezen zij daardoor juist hogere rekeningen. De waterleidingbedrijven hebben uit economisch oogpunt immers geen enkele baat bij een lager verbruik. Zij investeren daarom liever in grotere bassins.Inmiddels begint het besef door te dringen dat het privatiseren van het water zeventien jaar geleden niet verstandig is geweest. Een van de eerste maatregelen van de waterbedrijven was destijds het loslaten van de lange termijn. Het duurzame beheer van waterbronnen werd bijvoorbeeld meteen afgeschaft. In plaats van geïntegreerd beleid kwam er rivaliteit tot stand tussen de verschillende waterquango’s, zoals de toezichthouder Ofwat, de Environment Agency en de afzonderlijke watertoko’s die hun aandeelhouders door middel van korte-termijnwinsten tevreden wilden houden.Niet afgeschrikt door deze penibele situatie en apocalyptische prognoses dat de regenval tegen 2050 met de helft verminderd zal zijn, is de regering vastbesloten om in Zuidoost-Engeland achthonderdduizend goedkope huizen te bouwen. Watermeters zijn vooralsnog facultatief. De enige verplichting voor de projectontwikkelaars is: zo goedkoop mogelijk bouwen.In The Daily Telegraph voorspelde politicus Boris Johnson dat het in de toekomst waarschijnlijk goedkoper zal zijn om een douche te nemen in wodka.
PATRICK VAN IJZENDOORN