Deze week

Grootmuil vs. karikatuur

Volgende week kan Italië een nieuwe premier kiezen. Het zal gaan om de man, niet om zijn plan.

ROME – Italië gaat een prachtige toekomst tegemoet. Het maakt niet uit wie van de twee grote rivalen de komende zondag en maandag te houden parlementsverkiezingen wint, de onvermijdelijke Silvio Berlusconi of ‘nieuwkomer’ Walter Veltroni. Beiden hebben het ei van Columbus ontdekt om verkiezingsbeloften over verlaging van belastingen, verbetering van sociale voorzieningen en sanering van de gigantische staatsschuld te financieren. Oplossing: verkoop van staatseigendommen. De schattingen over de waarde van dat staatsbezit – variërend van in onbruik geraakte militaire barakken tot hele eilanden – lopen uiteen, maar zo’n zevenhonderd miljard euro zou deze privatisering zeker moeten opleveren.

Voor wie erin wil geloven dan. Want ook de vorige regering-Berlusconi schermde al met het idee, zelfs speelde zij met de gedachte om het Colosseum aan de hoogste bieder te verkopen. Er kwam alleen niets van terecht. Veel van het staatsbezit is namelijk in handen van de regio waar het zich bevindt, en die regio’s schieten vaak bij voorbaat in de remmen als vanuit Rome directieven komen die een eind dreigen te maken aan plaatselijke machtsverhoudingen, baantjes en status.

Dat de twee concurrerende machtsblokken – Berlusconi’s gloednieuwe partij Volk van de Vrijheid en de eveneens piepjonge fusiepartij Democraten van Veltroni – met hetzelfde financiële recept komen om een eind te maken aan jaren van stagnatie, is geen toeval. De verkiezingsprogramma’s van Berlusconi en Veltroni zijn namelijk vrijwel identiek en in grote lijnen de meest realistische sinds decennia. Zelfs grootmuil Berlusconi beseft dat in het hedendaagse Italië dat tal van Europese laagterecords breekt (economische groei, inkomens, buitenlandse investeringen en geboortecijfer, om er maar een paar te noemen) verkiezingsbeloften van gebakken lucht niet meer te verkopen zijn. Het gaat dus om de poppetjes: kies je voor de derde comeback van de dankzij haarinplant, plastische chirurgie en een pacemaker eeuwig jeugdige maar niettemin 71-jarige mediakeizer of voor zijn twintig jaar jongere tegenstrever. Intellectueel en cultuurpropagandist Veltroni kan bogen op een redelijk succesvol burgemeesterschap van Rome, maar staat vooral te boek als een beroepspoliticus die zijn carrière maakte in de rijen van de voormalige communistische partij. Binnen die partij was Veltroni altijd een hervormer, toch doet zijn presentatie als ‘jong en nieuw’ (zijn voorbeeld is Barack Obama) gezien zijn verleden en oubollige uiterlijk wat karikaturaal aan.

In de weinig betrouwbare opiniepeilingen kan Berlusconi al sinds het begin van de verkiezingscampagne bogen op een comfortabele voorsprong. Vergeten is dat zijn regering tussen 2001 en 2006 verkiezingsbeloften verkwanselde, met creatief boekhouden de staatskas beheerde en vooral opviel door dienstbaarheid aan de persoonlijke belangen van Berlusconi. Wat wel beklijft is dat diens opvolger Romano Prodi twee jaar lang presideerde over een ruziënde tienpartijencoalitie van orthodoxe communisten tot corrupte christen-democraten. Dankzij fikse belastingverhogingen (met als gevolg forse prijsstijgingen) oogstte hij weliswaar applaus van Brussel voor het terugbrengen van het begrotingstekort, maar het leidde ook tot een groeiende onvrede, ook onder de eigen (linkse) aanhang.

Veltroni heeft in elk geval de moed gehad om met Democraten alleen de verkiezingen in te gaan en radicaal links de wacht aan te zeggen – dat gaat nu met een eigen lijst verder. Het zou voor Italië een zegen zijn als deze pragmatische hervormer straks de 62ste naoorlogse regering kan leiden. Berlusconi heeft namelijk al een voorproefje gegeven van onverantwoordelijk gedrag: om de tienduizenden werknemers te paaien beloofde hij de verkoop van de zwaar verlieslijdende ‘nationale trots’ Alitalia aan Air France/klm te zullen blokkeren. Typisch Berlusconi: wie dan leeft, wie dan zorgt.

HANS GELEIJNSE

Vertrouwensbreuk

De gevolgen van de vrijspraak van Haradinaj door het Joegoslavië Tribunaal zijn tot in Belgrado te voelen.

AMSTERDAM – Het kleine beetje vertrouwen dat gematigde Serviërs nog hadden in het Joegoslavië Tribunaal is afgelopen week definitief verdwenen na de vrijspraak van de Kosovaarse Albanees Ramush Haradinaj. In de aanloop naar de Servische parlementsverkiezingen van 11 mei komt de positie van pro-westerse partijen in Belgrado steeds verder onder druk te staan. Waarom nog meewerken met een internationaal tribunaal dat ‘zo openlijk zijn partijdigheid heeft bewezen’?

Haradinaj, voormalig commandant van het Kosovo Bevrijdingsleger (uçk) en ex-premier van Kosovo, mocht vorige week zijn Scheveningse cel verlaten, omdat de rechtbank geen van de 37 aanklachten tegen hem bewezen achtte. In januari hadden de internationale aanklagers nog 25 jaar tegen hem en zijn twee kompanen geëist, wegens vermeende oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Als leiders van een criminele organisatie zouden zij in 1998 talloze Serviërs en collaborerende Albanezen hebben verkracht, gemarteld en vermoord, met als doel de macht over het westen van Kosovo te consolideren. Alleen medeverdachte Lahi Brahimaj werd uiteindelijk veroordeeld tot zes jaar cel, omdat hij zelf heeft deelgenomen aan de marteling van gevangenen.

In Belgrado werd gesproken van een ‘zwarte dag voor de internationale gerechtigheid’. De Serviërs zien Haradinaj als een van de belangrijkste oorlogsmisdadigers uit Kosovo en hebben geschokt gereageerd op zijn vrijspraak. Volgens hen staat zijn verantwoordelijkheid voor de misdaden tegen de Serviërs buiten kijf. ‘Hij heeft er zelfs twee boeken over geschreven’, schampte Oliver Ivanovic, parlementskandidaat voor de gematigde partij G17 Plus, op de avond na de uitspraak.

Daarnaast wijzen de Serviërs op de vele intimidaties van de getuigen. ‘De Kamer heeft sterk de indruk gekregen dat de rechtszaak gehouden is in een sfeer waarin de getuigen zich onveilig voelden’, bevestigde de Nederlandse rechter Alphons Orie in zijn vonnis. Uit angst voor de consequenties durfden vele van de bijna honderd getuigen niet naar Den Haag te komen om bewijs te leveren tegen de verdachten. Het tribunaal heeft achttien dagvaardingen moeten uitbrengen om de getuigen die ondanks de beloofde veiligheidsmaatregelen niet durfden te komen, toch naar Nederland te krijgen. Tot frustratie van de Serviërs heeft dit geen invloed gehad op het vonnis van de rechters.

Het Joegoslavië Tribunaal is nooit een geliefd instituut geweest onder de Serviërs. Desondanks waren de gematigde, pro-westerse politici tot voor kort redelijk in staat hen ervan te overtuigen dat volledige samenwerking met deze internationale rechtbank noodzakelijk was voor de toekomst van het land. Maar zij krijgen het steeds moeilijker. Een paar weken geleden zorgde de publicatie van de memoires van voormalig hoofdaanklager Carla del Ponte ook al voor grote opschudding. Zij schrijft daarin dat ontvoerde Serviërs in 1999 naar Albanië werden gebracht om hun organen te laten verwijderen voor transplantatie en dat zij daarvan al jaren op de hoogte was. Het feit dat ze nooit iets met deze informatie heeft gedaan, wordt door vele Serviërs gezien als een bevestiging van de partijdigheid van het tribunaal.

De Europese Unie eist van Belgrado dat het de van oorlogsmisdaden verdachte Ratko Mladic uitlevert aan Den Haag. Maar de vrijspraak van Haradinaj heeft de Servische radicale partijen verder in de kaart gespeeld. De kans is nihil dat de meest gezochte Serviër spoedig in Nederland zal verschijnen als deze partijen de parlementsverkiezingen op 11 mei winnen.

JORIE HORSTHUIS

Herinneringstrein op zijspoor

Deutsche Bahn, het grootste logistieke bedrijf van Europa, weet van het verleden een hedendaags imagoprobleem te maken.

BERLIJN – De ‘Zug der Erinnerung’ rijdt nu al weken door Duitsland, langs zestig stations waar de slachtoffers van de holocaust vroeger op transport werden gezet. Het is een treintentoonstelling, stops zijn gepland bij de overwoekerde sporen van het Bahnhof Grunewald in het westen van Berlijn, vanwaar Hitler zijn ‘Unmenschen’ liet deporteren. Ruim 160.000 bezoekers hebben de historische expo met foto’s en biografische verhalen al bezocht.

Deutsche Bahn (DB) weigert de organisatoren van de herinneringstrein echter adequaat te helpen. Zij krijgen slechte tentoonstellingsplekken op afgelegen stations en moeten honderdduizend euro betalen voor het gebruik van spoor en perrons. Het centraal station in Berlijn biedt geen plek aan de tentoonstelling met het argument dat de historische stoomlocomotief een gevaar betekent voor de gezondheid van de reizigers. Ook in Hamburg werd de herinneringstrein al op een zijspoor gezet, tot enkele invloedrijke joodse organisaties de alarmbel luidden. In Grunewald luidt het smoesje dat er slechts ‘twee slecht voor het publiek bereikbare perrons’ waren.

‘Deutsche Bahn wil de kwalijke rol van de Reichsbahn niet goed belichten, terwijl het de complete inboedel heeft overgenomen’, aldus expositiewoordvoerder Hans-Rüdiger Minow. Hitlers Reichsbahn werd na 1945 opgedeeld. In de brd reed de Bundesbahn, in de communistische ddr behield de Reichsbahn merkwaardigerwijze de oude naam. Vanaf 1990 was Deutsche Bahn de enige erfgenaam van de spoorwegen onder nazi’s en communisten. Volgens critici doet DB alsof er in het Derde Rijk geen treinen reden en met het transport geen Pfennig per persoon per kilometer berekend werd.

Verscheidene Duitse deelstaatpremiers, talloze burgemeesters en religieuze organisaties nagelen de Duitse spoorwegen nu aan de pranger. ‘Mehdorn gedraagt zich als de nieuwe Führer van de Reichsbahn’, aldus de joodse gemeente in Düsseldorf. De Deutsche Bahn-baas diende prompt een klacht in wegens smaad. DB heeft op alle fronten te kampen met een aangeslagen imago. De harde houding van concernchef Hartmut Mehdorn tegenover de met staking dreigende machinisten bleek weinig effectief. Hun vakbond bedong een loonsverhoging van elf procent. Mehdorn wil zijn voormalige staatsbedrijf nu snel naar de Frankfurter beurs brengen, hetgeen echter niet op voldoende politieke steun kan rekenen. Daarnaast rijzen de treinprijzen de pan uit, terwijl de DB-baas drie miljoen per jaar verdient.

Nu wordt de opperconducteur ervan verdacht een slaatje uit de herdenkingsacties te slaan. In het Poolse Oswiecim (Auschwitz) zal de laatste rit van de herinneringstrein op 8 mei, de herdenkingsdag van de capitulatie in 1945, met een ceremonie eindigen.

ROB SAVELBERG

De bloemenmeisjes

Behalve met de media, collega-ministers, parlementsleden en ambtenaren staat Gordon Brown nu ook op gespannen voet met de elitetypistes van Downing Street, de Garden Room Girls.

LONDEN – Gordon Brown heeft gebroken met een belangrijke etiquette door ruzie te maken met de Garden Room Girls, de ongeveer twintig permanente secretaresses van 10 Downing Street, die uitzicht hebben op de achtertuin. Op een ochtend zou de ongedurige Brown een van hen zelfs van de stoel hebben getrokken om zelf achter de computer plaats te nemen. Met de dag verlangt de elite-eenheid van Downing Street sterker terug naar Browns voorgangers. Tony Blair nam ze bij toerbeurt mee naar exotische vakantiebestemmingen, John Major flirtte met ze en Margaret Thatcher beschouwde ze als een klankbord.

Deze anekdotiek staat niet op zichzelf. Zelfs de styliste baalt van Brown. Waar Blair opmaaksessies altijd als een knorrende poes onderging, gedraagt zijn opvolger zich obstinaat tijdens het wegschminken van de wallen onder z’n ogen. Kabinetsleden, adviseurs en hoge ambtenaren moeten geregeld telefonische donderpreken aanhoren, terwijl ze in hun mailbox steeds vaker driftige e-mails aantreffen. Niet zelden heeft de premier ze reeds voor vijf uur in de ochtend geschreven. In hoofdletters. De reden dat Brown zulke lange dagen en korte nachten maakt, is dat hij alles onder controle wil hebben. In het satirische blad Private Eye wordt hij dan ook neergezet als een ‘Supreme Leader’ die dekreten uitdeelt, collega’s consequent met ‘kameraad’ aanspreekt en in ongenade gevallen partijleden uit de geschiedenisboeken laat schrappen. Een bestuurlijke Pyongyang-stijl werkte misschien op het ministerie van Financiën, niet op Downing Street. Brown slaapwandelt dan ook van de ene crisis naar de andere, in het – langzamerhand volle – besef dat weinig zaken te controleren zijn. Dat geldt ook de leden van zijn kabinet, die zoveel misstappen begaan dat ze het reserve-elftal van New Labour worden genoemd. Het liefst zou Brown alle departementen eigenhandig leiden. Dat hij de kiezers evenmin vertrouwt, bleek toen hij vorig jaar na zijn machtsovername weigerde verkiezingen uit te schrijven. Wat Brown echter vooral humeurig zal maken, is dat hij de controle over de economie aan het verliezen is. De kredietcrisis dreigt het Verenigd Koninkrijk zelfs extra hard te treffen omdat het succes van Browns economische beleid is gebaseerd op krediet.

Inmiddels heeft hij zijn werk deels gedelegeerd aan de nieuwe communicatiestrateeg Stephen Carter. Diens cv sluit naadloos aan bij zijn nieuwe baan. Bij Offcom, het Britse mediacommissariaat, heeft Carter zijn zakken gevuld met geouwehoer over ‘workstream prioritisation’ en ‘enforcement mechanisms to the outputs’. Daarna werkte hij bij het zwalkende televisiestation ntl, waar hij compleet met bonus en gouden handdruk vertrok, ondanks een dreigend faillissement. Op de vraag hoe hij daar investeerders lokte, antwoordde hij: ‘Wat ik hun vertel is voor negentig procent bullshit en voor tien procent streng geselecteerde feiten.’

PATRICK VAN IJZENDOORN