Op ’s werelds gevaarlijkste plaats van dit moment, de militaire basis in het Noord-Koreaanse Punggye-ri, ontwaarden Amerikaanse inlichtingendiensten vorige week plotseling ongebruikelijke activiteit. Noord-Korea treft daar al weken voorbereidingen voor een atoomproef en de Amerikaanse president Donald Trump dreigt al weken om dat met geweld te verhinderen. En dus volgden Amerikaanse analisten met argusogen satellietbeelden van soldaten die hun barakken verlieten, een constructie opbouwden en zich aan weerskanten ervan posteerden. Het duurde even voor de analyse werd getrokken: volleybal.
Het was de nieuwste variant in het eindeloze scala van provocaties die de Korea’s al ruim zestig jaar uitwisselen, de contemporaine versie van met je billen over de kasteelmuur hangen naar de belegeraars. De onderliggende dreiging is bloedserieus, en levensgevaarlijk voor tientallen miljoenen mensen. Een uitgelezen arena voor Donald Trump om zijn kwaliteiten te laten zien.
Het uitzicht is zo simpel vanuit Washington of Europa. Een boze kleine dikkerd met kernwapens en raar haar gijzelt zijn bevolking en bedreigt de wereld. Weg met hem! Wie nettere woorden gebruikt, stelt dat Kim Jong-un weg moet omdat hij ‘irrationeel’ handelt. Kijk maar naar hoe arm de Noord-Koreaanse samenleving is, de folkloristische aanbidding van leger en raketten, de onverklaarbare provocaties naar Zuid-Korea en de VS. Deze houding staat bij ons als doordacht te boek, terwijl iedereen die even verder denkt dan zijn neus lang is beter weet.
Een jaar geleden was ik bij een lezing van Andrei Lankov, mogelijk de beste Noord-Korea-analist ter wereld. ‘Als ik de persoonlijke adviseur was van Kim Jong-un’, stelde de vrolijke alumnus van de Kim Il-sung Universiteit in Pyongyang, ‘zou ik hem adviseren om precies te doen wat hij nu doet.’ En wat hij nu doet, in een notendop, is het land streng controleren, een zwarte economie en daarop gebaseerde corruptie laten groeien in Pyongyang en in hoog tempo doorbouwen aan een nucleair arsenaal en de raketten om die op Japan en het westen van de VS te kunnen gooien.
Is dat cynisch? Ja natuurlijk, bekeken vanuit de doorsnee Noord-Koreaan. Maar ‘irrationeel’? Kim Jong-un heeft zijn situatie geërfd, niet gemaakt. Een simpele blik op de recente geschiedenis leert hem wat een dictator wel en niet moet doen. Niet: snel je land liberaliseren, zoals Gorbatsjov, of slap optreden bij protest, zoals Honecker. Niet: een pact sluiten met de VS zonder garanties, zoals Mubarak. Wel: zo snel mogelijk een kernbom. Elke dictator die er niet een heeft, loopt risico om op enig moment door te VS te worden weggebombardeerd en roemloos uit een hol te worden getrokken (Saddam Hoessein) of uit een rioolbuis (Kadhafi). Dit is de les die de VS hebben meegegeven aan dictators met hun optreden in Irak en Libië.
Ook vanuit China is het uitzicht anders dan vanuit hier. China zag na de Tweede Wereldoorlog miljoenen Amerikaanse soldaten door zijn buurlanden lopen, van Vietnam tot Japan. In 1950 trok een Amerikaans leger, tijdens de Korea-oorlog, zegevierend richting de Chinese grens. China joeg dat vervolgens terug, om volstrekt logische strategische redenen. In Japan hadden de VS al permanent 150.000 soldaten gelegerd, raad eens wat er zou gebeuren als de VS heel Korea hadden ingenomen? Sinds de Korea-oorlog, die in een patstelling eindigde, lag er een tot de tanden bewapend, communistisch Noord-Korea tussen China en de Amerikaanse bases in Zuid-Korea en Japan. Waarom zou China dat ooit kwijt willen – omdat de VS het lastig vinden, pardon, omdat het Amerikaanse hart bloedt om de mensenrechten in Noord-Korea?
Trump redeneert nu dat Noord-Korea economisch leunt op China en dat Beijing dus Kim Jong-un simpelweg kan dwingen om zijn kernwapens op te geven. Ten eerste is dat niet waar, ten tweede zal Kim Jong-uns regime nooit, nooit zijn kernwapens opgeven en wil China Kims regime niet kwijt – beiden om volstrekt logische strategische redenen. Trump vertelde na zijn recente ontmoeting met Xi Jinping onbeschaamd hoe de Chinese president hem uitlegde hoe het nou zat met Noord-Korea. ‘Ik dacht dat China veel macht had over Noord-Korea, maar na tien minuten luisteren realiseerde ik me dat het niet zo makkelijk is’, zei Trump – om te veel redenen een krankzinnige uitspraak. Maar Trump is het lesje weer vergeten. ‘Gaan we dit weekend oorlog voeren met Noord-Korea?’ was een verbaasde kop van magazine Slate onlangs. Het lijkt een vraag die ons een tijd zal bezighouden.