Hoe komen we tot een internet dat open, eerlijk en inclusief is? En wat is er echt nodig om over te stappen van de oude, troebele sociale media naar nieuwe initiatieven? De Groene publiceerde kritisch over hoe wij worden uitgebuit door Big Tech, wat sociale media met onze menselijkheid doen en waarom we eigenlijk met Facebook moeten stoppen. Tegelijkertijd zijn we als weekblad afhankelijk van deze platforms. Het is hoog tijd serieuze alternatieven te onderzoeken.

Op de app Element, die gebruikmaakt van het communicatieprotocol Matrix, zetten we de eerste stappen weg van de grote sociale media en experimenteren we met manieren om een veilige digitale publieke ruimte in te richten. Download de app, maak een account aan en discussieer met andere lezers en onze redacteuren over Groene-artikelen in de kamers van De Groene Ruimte.

Hoe doe ik mee?

Wanneer je de app Element hebt gedownload, maak je een account aan op de server ‘matrix.org’. De accountnaam die je kiest, wordt onderdeel van je Matrix-adres: @gebruikersnaam:matrix.org. Nu kun je aan de slag. In de Element-app kun je privé- en groepsgesprekken starten maar ook in publieke kamers met meerdere mensen communiceren en bestanden uitwisselen. De kamers van De Groene zijn gebundeld in De Groene Ruimte, waar je aan kan deelnemen via deze uitnodigingslink. Hier vind je onder andere de kamer ‘Loskomen van Big Tech’ waar discussie plaatsvindt over dit experiment.

Om je account te beveiligen maak je een sleutel aan die wordt gebruikt voor de beveiligde communicatie op Matrix. Kies onder 'Instellingen’ de optie ‘Beveiliging’. Onder het kopje ‘Veilige back-up’ zie je de knop ‘Instellen’: klik daarop en kies dan ‘Gebruik een veiligheidssleutel’ om Element zelf een sleutel te laten maken. Zorg ervoor dat je deze serie van twaalf ‘woorden’ op een veilige plaats opslaat! Voor meer hulp bij gebruik van de app maakten we een uitgebreidere handleiding.

Op 31 maart organiseert Waag De Staat van het Internet: Operatie Opnieuw Opstarten, waar mensenrechtenadvocaat Nani Jansen Reventlow een lezing geeft. We roepen gebruikers op 21 april op tijdens fysieke expertmeetings hun ervaringen en ideeën te delen.

Moderatie

Online giganten als Facebook en Twitter blijven ermee worstelen: moderatie. Hoe om te gaan met de haat, desinformatie en complottheorieën op sociale media? Op Element maken we deze moderatie onderdeel van de publieke discussie om vervolgens bij te sturen als die wens er is. Wel formuleerden we twee basisregels.

  1. Blijf binnen de grenzen van de wet
  2. Voer een gesprek van mens tot mens

Iedereen heeft het recht deel te nemen aan de publieke discussie zonder geïntimideerd, gepest of bedreigd te worden. Redacteuren van De Groene hebben moderatierechten en kunnen ertoe besluiten een bericht te verwijderen als de bijdrage racistisch, discriminerend of bedreigend is, gescheld, aperte onwaarheden of verdachtmakingen bevat. Mocht iemand herhaaldelijk de regels overtreden, dan kunnen we deze persoon de mogelijkheid om bij te dragen of deel te nemen aan de kamer ontnemen. Dit zal gepaard gaan met een korte motivatie. Er wordt momenteel gewerkt aan software voor een automatische moderator die spam en bots kan filteren. Deze software maakt het ook mogelijk voor gebruikers om berichten te rapporteren.

Wat is Element?

Element is een app die je installeert op je smartphone of desktop of via je webbrowser gebruikt. De app zal in eerste instantie het meest aanvoelen als andere berichtenapps zoals WhatsApp, Facebook Messenger, Telegram of Signal. Zo kun je in de Element-app ook berichten versturen, groepen aanmaken en bestanden uitwisselen. Element is, net als WhatsApp en Signal, ‘end-to-end’ versleuteld. Dit betekent dat de gesprekken cryptografisch beveiligd zijn en alleen leesbaar zijn voor verzender en ontvanger. Je kunt zowel privégesprekken voeren als deelnemen aan discussies in publieke digitale kamers.

Element heeft een aantal voordelen ten opzichte van bijvoorbeeld Whatsapp. Element is open source. Dat houdt in dat de code van de app beschikbaar is voor iedereen. Zo kan iedereen met enige ervaring in het lezen van codes zien hoe de app werkt en hoe de data in de app wordt gebruikt. Bijzonder aan de Element-app is dat deze werkt via het Matrix-protocol.

Wat is Matrix?

Matrix is de naam van het communicatieprotocol waar de Element-app gebruik van maakt, en van de non-profitorganisatie die het Matrix-protocol beheert. Een protocol bestaat uit de technische regels die onder meer beschrijven hoe de app berichten kan versturen. Het grote voordeel van Matrix is dat het, in tegenstelling tot andere protocollen, communicatie tussen verschillende apps mogelijk moet maken. In computerjargon heet dit interoperabiliteit. Dit is vergelijkbaar met het principe van e-mail, waarbij je zonder enig probleem van een Gmail-account naar een Hotmail-account kunt mailen. Matrix is een federatief protocol. Iedereen die het wil kan een Matrix opzetten en zo accounts hosten en de informatie opslaan op een eigen server. Zo staan je berichten niet opgeslagen op een server van een grote datahandelaar of een ondoorzichtig Big Tech-bedrijf. Een voorbeeld van zo’n lokale server in Amsterdam is Thorp.

Wat is Thorp?

Praktisch gezien is Thorp de lokale server (met een Amsterdamse signatuur) opgezet om het publieke debat mogelijk te maken op andere dan de standaard sociale media. Het staat daarnaast voor de samenwerking tussen verschillende partners die zich willen inzetten voor een veilige digitale publieke ruimte, niet afhankelijk van Big Tech zoals Google of Meta. Op deze server heeft De Groene een account aangemaakt om op Element een ruimte te openen.