In het Noors betekent barn ‘kinderen’ en deze film heeft als subtitel ‘Uitkijken voor kinderen’, en uitkijken doen we ook, tweeënhalf uur lang, vooral voor Lykke (12) die de dood van klasgenootje Jamie tijdens een incident in de pauze op het voetbalveld veroorzaakt. Maar na een uur, waarin niets wordt opgehelderd, verlangde ik naar de rechercheurs die in de televisieserie Law & Order zo’n klusje in veertig minuten klaren en ons tegelijkertijd een vernietigende blik op falende mensen bieden. In het verhaal van Barn speelt de politie geen rol; des te meer komen voor het voetlicht ouders, leraren en kinderen geconfronteerd met de morele en psychologische consequenties van dood door schuld.
Door de lockdown van een paar maanden geleden ben ik verslaafd geraakt aan de agenten Benson en Stabler van de Special Victims Unit. Deze verhalen zijn kernachtig verteld en juist daardoor zijn ze accuraat in het duiden van de kwetsbaarheid en duistere motieven van mensen in een extreme situatie.
Hierop focust ook de debuterende regisseur Dag Johan Haugerud in Barn (dat als serie misschien veel beter zou werken). Aan het begin van de film gebruikt hij een altijd effectieve stijlfiguur. Seconden na het incident op het voetbalveld zien we het tafereel in vogelvlucht via een drone-shot. Een jongen, dood. Een meisje, vluchtend. Een volwassene rent achter haar aan en sleept haar vervolgens terug naar de plaats delict. Wie trekt hier aan de touwtjes, een ‘hogere macht’? Wie heeft schuld? De afstandelijke blik maakt de tragedie nog verschrikkelijker.
Antwoorden komen langzaam. De schooldirecteur zit eindeloos vergaderingen voor. Een leraar blijkt zijn post als toezichthouder op het voetbalveld twee minuten lang te hebben verlaten. Lykke zou kinderen hebben gepest. Is ze een probleemkind? De ‘lakse leraar’ blijkt een gevoelvolle man die zich te veel met de kinderen identificeert. Hoe het beter zou moeten, hoort hij van een stagiaire die erop hamert dat het incident niet simpelweg een ‘ongeluk’ was. Dit zet het wereldbeeld van de leraar op zijn kop. Want kinderen zijn toch heilig, de onschuld zelve?
Wie verantwoordelijk is, is de kernvraag in Barn. De directeur, een vrouw die een geheime relatie heeft met de vader van de overleden jongen, pluist het uit: ‘Een goede gemeenschap creëer je niet door weg te nemen wat bedreigend is, maar door verantwoordelijkheid te scheppen.’ Hiermee bedoelt ze dat het geen zin heeft Lykke naar een andere school te sturen. Dat de dader een kind is, is onverteerbaar. Maar iemand moet schuldig zijn. Alleen zo kunnen de personages weer verder met hun leven.
Misschien komt het doordat ik net Misdaad en straf van Fjodor Dostojevski heb herlezen, maar ik zie Raskolnikov nu overal, in werkelijk elke aflevering van Law & Order en ook in Barn. Wie is verantwoordelijk? De student Raskolnikov, die een hoogbejaarde vrouw in een pandjeshuis de hersens inslaat, zegt lang: ik niet. Het mooiste zinnetje in het boek vind ik het zinnetje uitgesproken door de detective: ‘Met respect, meneer, de moordenaar, dat bent u.’
Te zien vanaf 10 september