Drie jaar geleden werd Zhang Yimou’s One Second, waarin een man tijdens de Chinese Culturele Revolutie uit een strafkamp ontsnapt om een film te zien waar zijn dochter een paar seconden in voorkomt, geselecteerd voor het filmfestival in Berlijn. Vlak daarvoor werd de film teruggetrokken. De reden hiervoor was officieel ‘last minute technische veranderingen’. Maar zoals The Hollywood Reporter berichtte speelde er iets anders: angst bij het regime dat Zhangs film, die een pijnlijk tijdperk in de Chinese geschiedenis belicht, een prestigieuze westerse prijs in de wacht zou slepen. Er was maar één remedie: censuur.
Nu One Second ook in Nederland uitkomt is de vraag welke aanpassingen er zijn gemaakt. Dat zal waarschijnlijk nooit duidelijk worden. Extra wrang is dat Zhang met dit verhaal juist onderzoekt hoe cinema het leven van gewone mensen raakt; hoe film als ‘gevoelsmachine’ een perfect vehikel voor propaganda kan zijn.
One Second opent spectaculair met de voortvluchtige man (Zhang Yi) die door de woestijn strompelt. Zhangs camera toont de eindeloze duinen tijdens een zandstorm. Alles is beweging: de man, de ontelbare zandkorrels, de lucht. ‘Voortvluchtige’ is op zoek naar het onmogelijke, naar het terughalen van wat hij kwijt is geraakt, en dat is tijd met zijn dochter. Voor hem wordt dit een queeste, een strijd tegen de natuur. Hij arriveert in een stadje waar zojuist de filmrol, met beelden van een soort Polygoon-journaal waarop zijn dochter kort te zien is, in de plaatselijke bioscoopzaal heeft gedraaid. Voortvluchtige steelt die rol. Maar blijkt een concurrent te hebben: weeskind Lui (Lui Haocun). Zij wil de film gebruiken om een lampenkap voor haar broertje te maken, want die krijgt pijn in z’n ogen als hij zijn huiswerk doet bij het felle licht van een peertje.
In het volgende stadje waar de filmrol draait zijn de leefomstandigheden erbarmelijk, maar de vertoningen in een gemeenschapszaal onder leiding van ‘Mr. Movie’ (Fan Wei) bieden soelaas, ook al gaat het om propagandafilms als Heroic Sons and Daughters (1964) van Wu Zhaodi over het belang van zelfopoffering en trouw aan de Communistische Partij.
Zo laveert regisseur Zhang tussen propaganda en filmliefde. Prachtig zijn de scènes waarin Mr. Movie de film in zijn cabine, waar twee roestende 35mm-projectoren op wankele bakstenen muurtjes staan, aan de praat probeert te krijgen. Onder druk van Voortvluchtige, razend omdat hij maar niet de film met zijn dochter kan zien, maakt Mr. Movie een loop, zodat de film zonder onderbreking ‘eindeloos’ kan draaien. Dit raakt de kern: kun je door cinema een stukje van het echte leven vangen?
Arme Zhang Yimou.
One Second, schitterend gefotografeerd en gemonteerd, is een monument voor zijn vakmanschap. Tegelijkertijd blijft hij een regisseur gevangen tussen de realiteit van politieke repressie en de hunkering naar artistieke vrijheid. Duidelijk is dat er iets niet klopt aan zijn film. De dorpelingen, bijvoorbeeld. Die zijn érg vrolijk, terwijl we het over een tijdperk van groot lijden hebben. Dat zijn film uiteindelijk het stempel van goedkeuring van de sensoren van de Volksrepubliek heeft gekregen, zegt alles.
Te zien vanaf 7 april