Dat was een voorstelling van een verbluffend radicale moderniteit, een onwennige nagelkras op het schoolbord van vooronderstelde Tsjechov-melancholie. In het vertrouwde Volkskrant-jargon werd die Platonov ingedeeld bij het dramaturgentoneel. Wat dat ook moge wezen: alles wat ze daar niet meteen snappen, krijgt al snel het odium van onbegrijpelijk intellectualisme.
Dat gecategoriseer achtervolgt nu de enscenering van De kersentuin in de regie van de bij NTGent teruggekeerde huisheer Johan Simons. En toegegeven, die voorstelling wil heel erg graag een intelligente ‘herlezing’ van een klassieke toneelpartituur zijn. De moderniteit, zo u wilt: het afwijkende, van een Tsjechov-verwachting druipt er vanaf. Middels dat hoge, ondiepe rommeldecor, die irritante lichtkrant met de waterstanden (‘it rains again’), het elkaar omver lopen van personages en de uitgedunde personele bezetting sowieso. Simons’ regie is op een opzichtige manier ook nogal druk met impliciete mededelingen – over de eindtijdgeest, met dik aangezette intellectuele clichés, over sterven en uitsterven, vol etherische toekomstclownerie. Maar het is allemaal net niet zorgvuldig genoeg gedoseerd. De regie lijkt hier en daar een optelsom van toevalstreffers.
Simons voert bijvoorbeeld een aantal dubbelrollen op, die slordig bij elkaar lijken te zijn gewinkeld. Waarom de tengere Oscar van Rompay zowel de broer van de landgoedeigenares, Gajev, moet spelen, als ook de geldbeluste loser Pitsjik, plus ook nog de zwerver in de derde akte, hier poedelnaakt – het is een vooral raadselachtige combinatie en ook nog eens niet handig. De stokoude knecht Firs laat Simons doen door de actrice Els Dottermans, die ook de goochelende gouvernante voor haar rekening neemt – ook niet echt een verhelderende bijdrage aan de vertelkracht van het stuk. De wankele basis van dat soort keuzes lijkt te resulteren in een aarzelende manier van spelen. In onverstaanbaarheid ook: vanaf rij elf kon ik veel teksten eenvoudigweg niet meer volgen, en dat is vreemd, zeker bij zo’n dichtgemetseld toneelbeeld.
Het zal ook de nieuwigheid zijn. Oude kompanen en nieuwe geestverwanten staan hier, na een al dan niet gezamenlijk gedeeld avontuur van vijf jaar op toneelplankieren in München en omstreken, weer enorm aan elkaar te wennen, zulks onder beduidend minder luxueuze omstandigheden. Na alle dikke praatjes over ‘Europees toneel’ wordt er weer gewoon gereisd naar Brugge, Groningen en Tiel. Het is sowieso fijn om Elsie de Brauw weer eens wat vaker dichtbij in een toprol te zien. En dat Pierre Bokma heeft besloten zich te verbinden aan de toneelmaker Simons, die hij als een geestverwant beschouwt, dat is winst, en daarvan zie je de oerkracht in deze enscenering dubbel dwars terug: hij toont ons de opkoper van de kersentuin als de mens die de nieuwe tijd omarmt als een Russische nomade: met een zonnig humeur en tegelijk met een intens diep verdriet. En derhalve toeter bezopen. In een niet te evenaren toneelaria die van een grote schoonheid is. Dus: op naar avontuurlijke toneelreizen in de Europese provincie! Nazdrovje!
De kersentuin door NTGent is nog t/m 27 februari te zien; ntgent.be
Beeld: De kersentuin door NTG ent (Kurt van der Elst)