Maar wie wél dingen ziet – wolken die rare patronen vertonen, zwermen vogels die in onmogelijke patronen vliegen, bliksemschichten die er nooit kunnen zijn – loopt het gevaar voor gek te worden uitgemaakt.
Zo uniek als de personages in de drie films van Nichols zijn, zo enig in zijn soort is de filmmaker zelf in het huidige klimaat in cinema. Het lijkt wel of in zijn geval het idee herleeft van de filmmaker als auteur, in de jaren vijftig ontwikkeld door Franse critici van het blad Cahiers du Cinéma. Nichols’ films, Take Shelter (2011), Mud (2012) en het nieuwe Midnight Special, passen binnen die auteur-theorie: een eigenzinnige visie die indruist tegen de verwachtingen van een massapubliek, vormgegeven door middel van een unieke visuele stijl en met gebruik van dezelfde acteurs om dezelfde thema’s in verschillende filmverhalen te behandelen.
Maar als Nichols een auteur is zoals Francois Truffaut en de anderen van Cahiers du Cinéma het concept beschreven, dan zijn er wel verschillen met de klassieke voorbeelden (Robert Bresson, Alfred Hitchcock, Nicholas Ray). Zo staat bij Nichols niet de psychologie van de personages centraal, maar vooral een soort cultureel bewustzijn. Neem Curtis (Michael Shannon), hoofdpersoon in Take Shelter. Curtis is een familieman die nachtmerries heeft waarin de wereld vergaat. Wat hij droomt komt uit populaire films die grossieren in clichés zoals zombies of slachtoffers van een ramp die moeten overleven. Het zijn droombeelden die óók horen bij ons leven, bijna alsof personage en kijker vooral dezelfde films hebben gezien. Nog iets: Curtis is duidelijk een herverbeelding van Roy Neary, de vader die in Steven Spielbergs Close Encounters of the Third Kind gek denkt te worden als hij vreemde vliegende voorwerpen ziet.
Dat beeld van de vader onder zware mentale druk, keert terug in Midnight Special. Hij heet Roy, in navolging van Spielberg, en wordt opnieuw gespeeld door de briljant acterende Shannon. Roy is op de vlucht met zijn zoontje Alton (Jaeden Lieberher). In Texas worden ze op de hielen gezeten door de politie én door leden van een godsdienstige sekte die geloven dat Alton bovennatuurlijke krachten bezit. En de vraag aan ons: ís dat wel zo, zien we wat Alton ziet en durven we dan te geloven in wat we zien, namelijk Alton die communiceert met militaire satellieten, Alton die energie uit zonlicht haalt, Alton die zegt dat er een onzichtbare dimensie bestaat?
Misschien stelt Nichols’ voorbeeld Spielberg dezelfde vragen in zijn films, maar de Texaan gaat dieper in op vragen over spiritualiteit en geloof. Dat Curtis in Take Shelter toch niet gek is – in Midnight Special is er een soortgelijke verhaalontwikkeling – eist van ons dat wij dezelfde leap of faith als de personages maken.
Te zien vanaf 12 mei
Beeld: Midnight Special (Warner Bros.)