‘IK KAN HET HAAST niet lezen, het zijn te kleine lettertjes’, zegt Dirk Scheringa als een journalist van Reporter hem een contract aanreikt. De camera draait. ‘Ik moet een bril hebben, denk ik.’ De uitzending is uit mei 2001. Toen al bestond twijfel aan Scheringa’s zakelijke praktijken.
Het contract was ondertekend door Scheringa zelf en door AZ-speler Abdelkrim el-Hadrioui. Die zou na vijf jaar spelen bij AZ een bonus krijgen van twee miljoen gulden, maar hij wilde het geld eerder hebben. Prima, zei Scheringa, die destijds nog geen eigenaar maar wel al voorzitter van de Alkmaarse club was. Ik leen je dat geld, maar dan vervalt de bonus. El-Hadrioui tekende. Hij kon geen Nederlands lezen.
Reporter besteedde eveneens aandacht aan de financiële advertenties van de DSB Groep. De aangeboden leningen leken afkomstig van verschillende concurrerende bedrijven, als Frisia, Moonen, Postkrediet en Becam, maar stamden alle uit de koker van de Dirk Scheringa Beheer Groep. Uiteindelijk kostten ze altijd aanzienlijk meer dan de advertenties met hun lage rentepercentages beloofden.
Dat was mei 2001. De ellende die Dirk Scheringa inmiddels heeft aangericht, kwam niet onverwacht. Zou je denken. Maar de uitzending van Reporter was al snel weer vergeten. DSB ging gewoon door met zijn agressieve advertentiebeleid voor kredietverstrekking. De ongeveer vierhonderd advertenties per week (!) in met name televisiegidsen werden aangevuld met tv-reclames. In 2005 kocht Scheringa AZ, waar hij voorzitter bleef. Begin 2006 kreeg de DSB Groep zelfs een bankvergunning van De Nederlandsche Bank, die zichzelf zo’n strenge toezichthouder vindt. Vanaf dat moment opereerde Scheringa’s bedrijf onder de naam Dirk Scheringa Beheer Bank, kortweg DSB Bank, waarvan Scheringa eigenaar en bestuursvoorzitter was, net als bij AZ. Hij kon nu spaarders aantrekken om zijn imperiumpje van verzekeringen en kredietverstrekking te vervolmaken.
Sinds maandag is de DSB Bank failliet. Binnen het systeem van de holding waren alle aandelen van de bank en een tiental andere bedrijven ondergebracht in een beheer-NV met Scheringa als enige aandeelhouder. Het faillissement van de bank raakt hem dan ook in het hart. Maandagavond vulden Pauw en Witteman een hele uitzending met Scheringa, die vertelde dat ook faillissement zal worden aangevraagd voor Dirk Scheringa Beheer. Daardoor verliest hij al zijn aandelen, alsmede AZ en zijn Museum voor Magisch Realisme, waar voor tientallen miljoenen aan kunst is ondergebracht.
De geschiedenis van DSB is de geschiedenis van een selfmade man die zich een plek wist te verwerven tussen de grootbanken. Een oer-Hollands verhaal eigenlijk, met dit verschil dat Scheringa niet over de grenzen vluchtte met zijn vermogen, maar zijn miljoenen inzette voor de promotie van sport en cultuur in de kop van Noord-Holland. In Wognum verrezen zijn bankkantoren, in Spanbroek zijn museum. Tweeduizend mensen werkten voor hem en hielpen menig middenstander aan een inkomen. Scheringa begon als wachtmeester bij de Rijkspolitie en vulde in de avonduren belastingformulieren van buurtgenoten in. In 1977 nam hij ontslag om van financiële aangelegenheden zijn beroep te maken. Met zijn vrouw richtte hij Buro Frisia op, de kiem van de DSB Groep.
Scheringa’s imperium dreef op de verkoop van verzekeringen waarbij de premie in één keer wordt voldaan: de beruchte koopsompolissen. De provisie voor DSB was soms wel tachtig procent van de inleg. Het betrof doorgaans arbeidsongeschiktheids- en overlijdensrisicoverzekeringen, met een koopsom van niet zelden zo’n 40.000 euro. Winst voor DSB: 32.000 euro. De verzekeringen waren gekoppeld aan de leningen met lage rentes waarmee wild geadverteerd werd. Die werden alleen verstrekt als een of meer verzekeringen werden afgenomen. Al na een jaar liep de rente op, dus kwam de DSB-adviseur weer langs met een nieuw renteaanbod, natuurlijk gekoppeld aan een nieuwe koopsompolis. Wie die week de meeste polissen verkocht kreeg een T-shirt met de tekst ‘KoopsomKanjer’. ‘Het zijn echt flutproducten. Ze keren niet of te weinig uit. Het is pure oplichting’, zei een oud-medewerker in Nova.
Jarenlang kon Scheringa zijn gang gaan. VVD-kopstukken als Robin Linschoten en Gerrit Zalm verbonden zich aan zijn bank en in maart bood hij zich zelfs aan als ‘gevolgmachtigd crisisminister op financieel gebied’. In één jaar zou hij de economische crisis bezweren. Zijn val begon toen steeds meer gedupeerden zich verenigden en media-aandacht kregen. Vanaf april was het negatieve nieuws niet meer te stuiten. Eind september lieten Nova en het NoordHollands Dagblad oud-medewerkers aan het woord en begin oktober deed Pieter Lakeman, voorzitter van gedupeerdenstichting Hypotheekleed zijn oproep om de DSB Bank failliet te laten gaan door spaargeld op te nemen.
Met het faillissement is de kwestie nog niet voorbij. Er zijn onderzoeken gaande, onder meer naar de rol van Zalm en De Nederlandsche Bank. En hoe haalde Jan Peter Balkenende het in zijn hoofd om in mei Scheringa te prijzen als ‘voorbeeld voor ons allemaal’ terwijl de media bol stonden van radeloze DSB-klanten, en de Autoriteit Financiële Markten bezig was met een onderzoek dat zou resulteren in boetes aan DSB van in totaal 120.000 euro? Dat bedrag maakt meteen duidelijk hoezeer niet alleen het toezicht op banken en verzekeraars tekortschiet, maar ook de sancties. DSB verdiende naar schatting 1,6 miljard met de koppelverkoop van koopsompolissen.
En Scheringa? Na zijn faillissement heeft hij naar eigen zeggen ‘niets meer’. Behalve dan twee huizen: zijn huis in Spanje moet verkocht om te overleven. Hij heeft aanbiedingen gehad om een boek te schrijven en hij denkt over een film. Iets met een bankroof, zei hij. Hij moest er hartelijk om lachen.