ZOUDEN liberalen en christen-democraten het na de Eerste-Kamerverkiezingen nog aan zichzelf uit kunnen leggen? Dat ze sinds deze week alleen samen kunnen regeren omdat ze worden gedoogd door twee partijen waarvan de ene, de PVV, moslims de vrijheid van godsdienst ontneemt door de islam als een ideologie te bestempelen en de andere, de SGP, vrouwen hun democratisch recht ontzegt zich verkiesbaar te stellen voor bestuurlijke functies?
Het toont nog weer eens aan hoe ver VVD en CDA willen gaan om hun macht te behouden, welk een hekel ze hebben aan de PVDA en hoe groot bij het CDA de angst is om in de oppositiebanken een verwaarloosbare grootheid te worden en bij de VVD om in een regering van een andere samenstelling door de PVV vanuit de oppositiebanken te worden bestookt.
Argument om toch met de gedoogconstructie met de PVV en vanaf nu ook de onofficiële gedoogsteun van de SGP akkoord te gaan, is steeds het landsbelang: er moet toch geregeerd worden. Na het uitblijven van een meerderheid in de Eerste Kamer voor VVD, CDA en gedoogpartner PVV wordt daar met nog meer nadruk dan daarvoor aan toegevoegd dat het minderheidskabinet steeds zal moeten zoeken naar wisselende meerderheden en dat dit de democratie ten goede komt. Werden de dichtgetimmerde regeerakkoorden uit het recente verleden niet juist als de dood in de pot voor de democratie ervaren?
In een reactie op de uitslag van de Eerste-Kamerverkiezingen zei PVDA-leider Job Cohen dat het minderheidskabinet nu wordt gegijzeld door de PVV en de SGP. Dat die gijzeling kans van slagen heeft, komt doordat de oppositiepartijen bij tal van onderwerpen op hun manier ook worden gegijzeld: door het landsbelang, hun verantwoordelijkheidsgevoel en de wil consistent te blijven. Bij het debat over de steun aan het failliete Griekenland in de Tweede Kamer bleek weer eens dat daar waar de PVV niet thuis geeft de oppositie het kabinet haar steun niet ontzegt, maar die blijft geven als deze bij het eigen politieke standpunt past. Er wordt niet met vuur gespeeld om wille van het vuur.
De vraag is hoe lang de oppositiepartijen daarmee door willen gaan. Nemen ze de telefoon een keer niet meer op als de coalitie belt, zoals D66-leider Alexander Pechtold dreigde? Daar ziet het niet naar uit. Minister-president Mark Rutte speculeert daar ook op; hij weet dat ook de oppositiepartijen zich gegijzeld weten, door hun eigen politieke mores.
Hoe bijzonder en nieuw de dubbele gedoogconstructie ook is in de Nederlandse politiek, het lijkt erop dat daar alleen een eventueel vervroegd einde aan zal komen op de ouderwetse manier: als een van de coalitiepartijen, inclusief de PVV, ziet dat met regeren inhoudelijk niet veel meer valt binnen te halen, intern de sfeer is verslechterd en nieuwe verkiezingen gunstig kunnen uitpakken.