Het is ongelooflijk maar waar: Donald Trump wendde vorige week op het laatste moment een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten af, waar hij een paar uur eerder opdracht toe had gegeven. Alleen al van dit simpele feit zou je met je hoofd onder het kussen willen gaan liggen. Waarom kan zelfs zoiets kolossaals als een beslissing tot oorlog door deze Amerikaanse regering niet met enige consistentie en een plan worden genomen? Liefst zou je de reconstructies niet eens lezen, die stellen dat Trump alles afblies nadat hij zijn favoriete presentator op Fox News zag zeggen dat oorlog zijn herverkiezing zou bedreigen. Hoewel dat nog altijd beter is dan Trumps eigen uitleg: dat hij de oorlog afblies omdat hij met de vliegtuigen al onderweg vroeg of er doden bij zouden vallen – en dat bleek zo te zijn.
In Amerikaanse media en op Twitter was de ‘Golf van Tonkin’ trending. Dat is de zee waar Amerikaanse oorlogsschepen niet werden aangevallen in augustus 1964, wat toch aanleiding was voor de Vietnamoorlog: de moeder van alle false flags. De analogie is inderdaad onontkoombaar. Destijds was er een vaag wel/niet gebeurd incident, dat de aanleiding werd voor luchtaanvallen die vooral de electorale positie van president Lyndon B. Johnson dienden. Hij wilde vlak voor de verkiezingen geen nieuwe oorlog beginnen, maar wilde zich wel indekken voor de constante kritiek dat hij te slap optrad. Dus greep hij dat incident aan om een bombardementscampagne te beginnen, wat een nationalistische golf losmaakte die hem dertig procentpunten optilde in de kiezersgunst. Het drone-incident van vorige week bij Iran was net zo vaag als in 1964, de ware omstandigheden waren net zo belangrijk, en de centrale rol van electorale overwegingen ook.
Misschien belangrijker is wat op beide momenten aan de andere kant gebeurde. In 1964 interpreteerde Noord-Vietnam de Amerikaanse bombardementen als heldere aanwijzing dat oorlog met de VS een kwestie van tijd was. Binnen een maand wandelden de eerste reguliere Noord-Vietnamese troepen over de Ho Chi Minh-route zuidwaarts – waarop Johnson reageerde met een half miljoen Amerikaanse jongens. In het geval van Iran rapporteerden militair analisten dat het land is begonnen met voorbereidingen om gelieerde milities in Irak Amerikaanse bases te laten aanvallen als de VS met bombarderen beginnen. Kort gezegd: wat in Washington op een veilige stap lijkt, die de bonus oplevert van tough zijn maar alle opties openhoudt, dat blijkt in de praktijk nog wel eens een sprong over de rand.
Een betere historische analogie is wellicht die met Japan. De aanval op Pearl Harbor in 1941 staat in veel geschiedenisboeken genoteerd als roekeloze en onverwachte gok door het Japanse keizerrijk. In werkelijkheid was het een reactie op een Amerikaans embargo op olie en andere grondstoffen (onder meer gevolgd door Nederlands-Indië), die de Japanse economie lam dreigde te leggen, en die Japans regering en leger overtuigde dat oorlog met de VS een kwestie van tijd was. Niet dat Japan een zielig slachtoffer was: het embargo was een reactie op de brute Japanse onderwerping van Oost- en Zuidoost-Azië. Maar de VS zetten wel maximale druk op een land dat duidelijk niet terugdeinsde voor geweld. Het is achteraf duidelijk dat sommigen in de Amerikaanse regering voorzagen hoe Japan zou reageren, terwijl anderen het risico op oorlog wegwuifden.
De sancties die de VS de afgelopen tijd tegen Iran hebben ingesteld, vooral die op olie, zijn bedoeld om Irans economie te gronde te richten – Trump zegt dit ook zelf. Tegelijkertijd heeft de Amerikaanse regering troepen, schepen en drones naar een zee gestuurd die de VS sinds de Carter-doctrine als een politiek binnenwater beschouwen, maar waar Iran (dat er met zijn volle lengte langs ligt) zijn eigen ideeën over heeft. We kunnen nu analyseren of Iran de Amerikaanse drone net binnen of net buiten Iraans luchtruim neerschoot, maar dat is het punt natuurlijk niet. Dat is: we zitten op een pad dat naar oorlog leidt. Sommigen, zoals Trumps veiligheidsadviseur John Bolton, lijken dat heel goed te weten en van harte te steunen. Trump zelf lijkt overtuigd dat hij alles wel in de hand kan houden en mooi kan profiteren van een electorale bonus voor tough doen. De geschiedenis staat niet aan zijn kant.