Na de VS krijgt nu ook de EU zijn Green New Deal. De verantwoordelijke Eurocommissaris, Frans Timmermans, die in zijn politieke carrière nimmer blijk heeft gegeven van ook maar de geringste ecologische interesse, heeft er zich met stropdasloos overhemd en witgrauw baardje zelfs een hippe eco-look voor aangemeten.
Een Green New Deal, gemodelleerd naar de befaamde New Deal van de Amerikaanse president Roosevelt die er voor de Tweede Wereldoorlog de Grote Depressie mee probeerde uit te wissen, is een idee dat al jaren in Europese en Amerikaanse hoofdsteden circuleert en dat verschillende ngo’s tot zijn bedenkers mag rekenen.
De logica ervan is steeds: verzin een aantrekkelijke slogan waar iedereen zich achter kan scharen, verbind het aan een grote zak met geld van onduidelijke herkomst, combineer het met doelen die specifiek genoeg zijn om richting te wijzen en vaag genoeg om niemand voor het hoofd te stoten, organiseer er veel rumoer omheen en hoop vervolgens dat zich in de vortex ervan voldoende politieke macht zal samenballen om in ieder geval de eerste stappen naar een klimaatneutrale toekomst te kunnen zetten.
Op het moment van schrijven is nog veel onbekend over de Europese variant. Wat ik echter uit de gelekte documenten heb kunnen opmaken, ademt flink wat ecomodernisme – met elektrificatie van het vervoerssysteem, energiezuinige woningen, gentech om plant- en diersoorten klimaatbestendig te maken – en vertrouwt fors op het onder milieu-economen zo geliefde belastinginstrument: een grenstarief voor vuile buitenlandse producten, aanpakken van de belastingvrijstelling voor scheepvaart en luchtvaart en meer van dat soort strooigoed.
Het voelt groot en goed. En een krant als de Volkskrant laat vooral acolieten van de Commissie aan het woord, die moeten beamen hoe ambitieus en omvangrijk de plannen wel niet zijn. En dan gaat als het goed is bij zelfs de grootste klimaatgekkies het bullshitalarm af.
De plannen zijn ruimschoots onvoldoende om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen. We stevenen af op een scenario van drie tot vier graden temperatuurstijging. Van Europa – historisch gezien de regio die het meest heeft bijgedragen aan klimaatverandering – vereist dat een absolute ontkoppeling van groei en uitstoot. Al was het maar om de voortgaande emissiestijging van laatkomers als China en India te compenseren. En dat red je niet met wat pielen in de marge. Dat vereist herbezinning op de vrijhandelsverdragen die de EU sluit, wijziging van wetgeving die lidstaten verbiedt om glyfosaat uit te bannen, en radicale verandering van ons consumptie- en productiepatroon.
Daarover rept de Commissie met geen woord: als je echt een bijdrage wil leveren aan vermindering van de uitstoot moet het Europese landbouwbeleid op de helling. Niet langer streven naar zo groot en zo goedkoop mogelijk, en alle negatieve gevolgen voor dierenwelzijn, biodiversiteit, milieu en volksgezondheid onder het tapijt vegen, zoals de EU al decennialang doet. Maar de bestaande fondsen gebruiken voor de ontwikkeling van organische, duurzame, lokale landbouw die niet langer kostbare en zwaar verspillende dierlijke eiwitten als voornaamste eindproduct heeft, maar gezonde en hoogwaardige plantaardige eiwitten. De grap is dat dit nou net een beleidsdomein is waar de Europese Unie wél over gaat: bijna veertig procent van de pakweg 160 miljard euro die de Commissie jaarlijks te besteden heeft gaat daar naartoe.
Bovendien nemen de plannen een voorschot op bevoegdheden die de Commissie helemaal niet heeft. Dat geldt voor de op het oog fraaie woorden die de Commissie aan haar belastingplannen wijdt. Belastingheffing is in de Europese Unie nog altijd een nationale bevoegdheid. En als decennia van gepalaver over de aanpak van notoire belastingparadijzen als Nederland, Ierland en Luxemburg al geen overeenstemming heeft opgeleverd, waarom zou er nu dan wel ineens consensus zijn over milieubelastingen? Verder schuift de Commissie wat met fondsen, geeft het een zetje aan instellingen als de Europese Investeringsbank om groener te investeren, en deelt het een miljardje hier en daar uit. Maar op een Unie die jaarlijks 3,6 gigaton CO2 uitstoot om vijftienduizend miljard euro aan economische waarde te produceren zijn dat apennootjes die de wereld niet gaan redden.
Kortom, een mooi plan, met een klinkende naam, dat op de keeper beschouwt nog geen deuk in een pakje boter slaat.