‘Wat kan ik eraan doen dat een of andere ongezellige voormoeder van mij een takkewijf was?’ vraagt de moeder van radiomaker Maartje Duin verontwaardigd. Duins moeder is barones, behorend tot het adellijke geslacht Van Lynden. Haar dochter onderzoekt het slavernijverleden van de familie en is erachter gekomen dat een voorouder een aandeel had in de Surinaamse plantage Tout lui faut. Het onderwerp roept angst en weerstand op bij haar moeder, maar Duin weet van geen wijken. Ze ontmoet Peggy Bouva, een nazaat van tot slaaf gemaakten op Tout lui faut, en de twee vervolgen het onderzoek samen. Dat concentreert zich op de familie Bouva, over wier geschiedenis amper iets bekend is. Het staat in schril contrast met de archieven, stambomen en een landgoed vol erfstukken van de Van Lyndens. Uiteindelijk reizen Bouva en Duin af naar Suriname, om plantage Tout lui faut met eigen ogen te bekijken. De moeder van Duin, die een grote ontwikkeling doormaakt, gaat ook mee.
De plantage van onze voorouders is in meerdere opzichten revolutionair. De podcast maakt de gruwelijke geschiedenis van slavernij levendig invoelbaar en geeft namen terug aan de slachtoffers, tot aan Philida Willemijntje Bouva, de vroegst traceerbare voorouder die uit Afrika naar Suriname weggevoerd werd. Daarnaast speelt De plantage iets klaar waar al jaren geen talkshow, krantenartikel of debatpanel in slaagt: het ongemakkelijke gesprek over het koloniale verleden en racisme voeren. Ja, er is het afgelopen decennium gedebatteerd. Er is gedemonstreerd, er zijn rechtszaken geweest en er is ook vooruitgang geboekt: zelfs Mark Rutte lijkt inmiddels anders te denken over Zwarte Piet. Maar De plantage voert een ander soort gesprek, dat tot nu toe onhaalbaar leek. Niet debat en strijd staan centraal, maar naar elkaar luisteren en de eigen ervaringen voor de ander invoelbaar maken.
Het medium van de podcast leent zich er door de tijd en rust goed voor, maar het is vooral de verdienste van Bouva en Duin. Beiden stellen zich eerlijk, kwetsbaar en constructief op. Duin is vaak hoorbaar op zoek naar consensus, Bouva heeft er minder moeite mee om te constateren dat ze tegen sommige dingen nu eenmaal heel anders aankijken. De verschillen weerhouden hen er niet van om aan het eind van het onderzoek hun families samen te brengen voor een gesprek. De pijn van de familie Bouva en de schaamte van de familie Van Lynden in één ruimte. Natuurlijk is het geen magische oplossing voor historisch onrecht, hooguit een klein beginnetje, maar toch werkt de bijeenkomst louterend en taboedoorbrekend. Ook voor luisteraars, want binnen een paar weken hebben zich al vijftien andere nazaten van plantagehouders gemeld die nu zelf onderzoek willen doen, vertelt Duin in een terugblik.
‘Waarom moet het allemaal opgerakeld worden?’ vraagt Duins moeder zich in de eerste aflevering af. ‘Omdat het nog niet opgerakeld ís’, antwoordt Duin daarop. Haar podcast zet dat argument op een hoopgevende en overtuigende manier kracht bij. Oprakelen is niet alleen pijnlijk en ongemakkelijk, maar werkt ook helend.
Te beluisteren via vpro.nl en de podcastkanalen