Dudok de Wit struint over het strand in het zuidwesten van Frankrijk, nabij de stad waar hij zijn studio Prima Linea gevestigd heeft, en maakt foto’s van de golven en in het bijzonder van de kleine uitlopers op het strand. Daar ontdekt hij hoe je het best een golf kunt animeren, een essentieel onderdeel van zijn verhaal over een man die gevangen zit op een onbewoond eiland. Elke golf draagt namelijk een kleine schaduw met zich mee, een zwarte lijn tussen het water en het zand die de golf volume geeft. Een getekende golf hoeft helemaal niet op een echte golf te lijken, met bellen en schuimkoppen, zolang ze maar die zwarte rand onder zich draagt. Die tilt de golf op, die legt haar neer.
Aan die subtiele maar cruciale lijn moest ik denken in een donkere ruimte van de installatie Notion motion (2005) in Museum Boijmans Van Beuningen. Over de lange wand van een grote zaal kronkelde een lijn van wit licht. De golfslag veranderde soms van grootte en soms van richting, zoals een aflopende zaak zich aandient in een cardiogram of juist een teken geeft van nieuw leven.
Net als alle kunstwerken van Olafur Eliasson is Notion motion ontstaan uit gedegen kijkonderzoek en zoals altijd speelt de kunstenaar open kaart over de precieze constructie van zijn effecten, en doet die kennis niets af aan de betoverende werking. In Boijmans staan bassins gevuld met water, enorme lampen, projectoren en een gleuf in de muur die het doen voorkomen of de bezoeker getuige is van een zuivere wisselwerking tussen licht en water. In werkelijkheid zetten de bezoekers zelf het water in beweging, simpel en alleen door de installatie te betreden en te wandelen over zo’n achthonderd vlonderplanken.
De uitwerking op de bezoeker is spectaculair. Boijmans kreeg de installatie in 2005 geschonken en stelt deze nu voor de derde maal tentoon. Het was er op de ochtend van mijn bezoek druk en in de zalen gonsde het van opwinding. Bezoekers zetten flinke stappen op de vlonders en keken op de muren naar het resultaat. Een vrouw riep, kijk, dit is een bak met water, en plantte haar schoen er toen vol in.
Eliassons plan voor een kunstwerk op het Stationsplein van Rotterdam, The Kissing Earth, gaat definitief niet door, zo werd vorige maand bekendgemaakt. De financiën zijn niet rond gekomen en het draagvlak onder de bevolking was bovendien te klein, de maatschappelijke onrust groot. Het ontwerp van twee tegen elkaar aan leunende wereldbollen, de ene bekleed met een spiegel, werd destijds door een commissie beoordeeld als het beste voorstel voor een kunstwerk op het nieuwe plein. Eliasson vertelde hoe de bollen symbool zouden staan voor de verbintenis tussen de lokale gemeenschap en de internationale wereld. De bollen zouden elkaar raken precies bij Rotterdam, in een wereldse kus, maar een aantal bewoners verenigde zich en stampte hard op de grond, met succes.
Olafur Eliasson, Notion motion, t/m 18 september in Museum Boijmans Van Beuningen; olafurinboijmans.nl
Beeld: Olafur Eliasson, Notion motion, 2005 (Hans Wilschut, Schenking: H+F Mecenaat 2005, Museum Boijmans van Beuningen)