De vluchtelingencrisis heeft het stadium bereikt waarin door de context van de crisis steeds nieuwe oorzaken ontstaan waardoor het territorium van de ellende zich handhaaft, zoniet verder wordt uitgebreid.
In de eerste fase hebben we in Europa nog niet goed beseft wat zich hier als gevolg van de oorlogen in het Midden-Oosten aan het voltrekken was. Die conflicten hebben sinds het begin van deze eeuw een permanent karakter gekregen.
Oorlog is en blijft een bron van vluchtelingen. De Syrische burgeroorlogen, vijf jaar geleden begonnen, worden vooral sinds Rusland zich erin gemengd heeft nog steeds ingewikkelder zonder uitzicht op vrede. Door de ‘gammele bootjes’ van de mensenhandelaren die eerst de Italiaanse en Griekse eilanden bereikten, hebben we op den duur beseft dat de crisis op de drempel van Europa stond.
Intussen zijn we daar ruim overheen. Gezien het jongste verleden van een aantal politieke partijen viel het te verwachten dat daar het verzet tegen de ‘islamisering’ nog aanmerkelijk zou toenemen, en dit des te meer door de genereuze immigratiepolitiek van bondkanselier Merkel. Zij heeft de toon gezet van het fatsoen jegens de misschien wel miljoenen die in de grootste nood verkeren. Maar aan het stadium waarin een grote meerderheid haar min of meer bleef steunen, is ook een eind gekomen. Goed beschouwd is het een wonder dat zij zich met dit beleid zo lang heeft gehandhaafd.
Misschien is het nog ongelooflijker. Sinds het begin van deze eeuw is het publiek in toenemende mate opgevoed in een sfeer van wantrouwen jegens de moslimwereld. Eerst waren de mislukte oorlogen van Bush junior de oorzaak; daarna hebben de burgeroorlogen in de regio zelf de problemen veroorzaakt, en het Westen dat geleerd had van de mislukkingen is niet bereid geweest daar nog iets aan te doen. In feite is de regio na de oorlogsfiasco’s aan zijn lot overgelaten, dat wil zeggen aan de zelfvernietiging.
Als gevolg daarvan is de vluchtelingenstroom op gang gekomen. De nieuwe crisis was geboren. En het ronduit verbazingwekkende is nu dat Merkel cum suis deze niet hebben zien aangekomen maar hun liberale beleid onverminderd hebben gehandhaafd. In de Europese politiek is het een vaststaand feit dat de afkeer van moslims al jaren gestaag is toegenomen. De successen van Marine Le Pen, Geert Wilders en de zijnen zijn daarvan de oude democratische bewijzen. Maar door de vluchtelingencrisis zijn de verhoudingen drastisch veranderd. Het initiatief van het verzet wordt overgenomen door verenigingen van radicale geweldplegers, als Pegida in de Bondsrepubliek maar ook officiële regeringen als de Hongaarse die een hek om het land bouwen.
Misschien is hiermee het volgende stadium van de crisis begonnen. Hoe zal het Europese publiek op deze geharnaste fase in de verdediging reageren; hoe zullen de gematigde partijen zich hier opstellen? Tersluiks meehuilen met de wolven in het bos, of blijven vasthouden aan de koers van Merkel? Een van de factoren die in het komende half jaar de lijn van de Europese politiek zal bepalen is het gedrag van de vluchtelingen zelf.
Hier bereiken we het punt van de volstrekte onvoorspelbaarheid. Meer dan de helft bestaat uit jongemannen die misschien wel van hoop, eerzucht en energie vervuld zijn maar de taal van het nieuwe vaderland niet spreken, niets weten van zeden en gewoonten en van wie dan wordt verwacht dat ze onder deze ellendigste omstandigheden in dankbaarheid hun uiterste best doen om zich te handhaven. Vluchteling: een onmenselijk bestaan.
En misschien hebben we het ergste nog niet gehad. Een strenge winter waarin een paar dakloze vluchtelingen doodvriezen. We moeten in deze crisis met alles rekening houden, ook met een nieuwe fase in de crisis die daarvan het gevolg zou zijn.