FILM – Gawie Keyser

Ilo Ilo
Ilo Ilo is de fabuleuze debuutfilm van de Singaporese regisseur Anthony Chen. In het verhaal, waarin hilariteit en tragedie moeiteloos naast elkaar staan, gaat een gezin uit de middenklasse eind vorige eeuw bijna te gronde als gevolg van een financiële crisis in Azië. Vader Tek (Chen Tianwen) en moeder Hwee Leng (Yeo Yann Yann) werken. Voor hun zoontje van tien, Jiale (Koh Jia Ler), hebben ze geen tijd. Ze nemen een jonge Filippijnse, Teresa (Angeli Bayani) in dienst. Maar daarmee zijn ze nog niet van hun problemen af. Wanneer Tek zijn baan verliest en ook nog een vermogen aan aandelen kwijtraakt, is de crisis in het gezin compleet.

Net als Richard Linklater in zijn recente, bejubelde Boyhood stelt Chen zijn camera discreet op, zodat het huiselijke drama op de voorgrond komt te staan. Nergens vertelt de regisseur wat er gebeurt; overal stuurt hij onze blik op subtiele wijze zodat veranderingen in het karakter van de personages zich langzaam manifesteren. Het zelfvertrouwen dat uit deze stijl blijkt, getuigt van een maker die een verhaal met een hart wil vertellen, een verhaal dat tegelijk actueel en psychologisch complex is. Ilo Ilo is een belevenis, want het gaat hier om echte cinema.

Het dilemma van Teresa staat centraal. Zelf heeft ze een zoontje thuis. Naarmate haar relatie met het kind van Tek en Hwee Leng zich ontwikkelt, ontstaat de suggestie dat haar verdriet over het gemis zo groot is dat ze haar eigen kind ‘verruilt’ voor dat van haar gastgezin. Omdat de ouders van Jiale gevangen zitten in hun eigen, penibele situatie merken ze weinig of niets van de ontwikkeling van het kind. Teresa wel. In een prachtige scène is zij het die het voor Jiale opneemt wanneer de directeur van zijn school ermee dreigt hem van school te schoppen wegens zijn aandeel in een vechtpartij. Gevolg: lijfstraf. En ’s avonds is het opnieuw Teresa die lafenis biedt: onder de douche wast ze zijn zere billen. Hier is de connectie verstommend die de acteurs met elkaar hebben. De toeschouwer voelt wat zij voelen: nabijheid, verlossing, menselijkheid.

De grootste kwaliteit van Ilo Ilo zit ’m in de wijze waarop de film je ongemerkt de verhaalwerkelijkheid intrekt. Haast automatisch ben je gefascineerd door de personages, zoek je antwoorden in hun daden, hoop je tegen beter weten in dat ze de juiste keuzes zullen maken. Nog iets: de moeder is zwanger. Het is een schitterend, prachtig beeld, zowel vertederend als beangstigend. Want dat maakt de spanning constant: wat zal er van dit kind worden in deze harde wereld? En: wat wordt hier precies geboren, in deze tijdgeest waarin mensen zich zo kansloos voelen dat ze zich in Singapore van hoge gebouwen afwerpen? Het antwoord waarmee Chen komt is verrassend. En het feit dat hij überhaupt een antwoord geeft maakt zijn prestatie met Ilo Ilo des te groter.

Te zien vanaf 18 juni

**TELEVISIE – Walter van der Kooi

De Bond tegen vloeken**

Uit archiefbeelden van 1967 blijkt al dat Nederland het enige land ter wereld is met een bond tegen het vloeken. En dat de mannenbroeders erachter (toen nog met gematteerde sigaar in de mond voor de camera) veel sterker dan je zou vermoeden doordrongen waren van de ijdelheid van hun streven: vloeken zou alleen maar toenemen, dachten ze. Terecht. Uit een nieuwe EO-documentaire blijkt dat bij die Bond inmiddels een jonge garde is aangetreden die met frisse moed, geruit overhemd en incidenteel in accountmanagerkostuum met zakenmannendas, de strijd voortzet en het land ingaat om aanvulling voor de uitstervende achterban te zoeken. Ze weten dat ze ‘oubollig’ worden genoemd en zien dat als geuzennaam. Scholen komen ze onder eigen naam niet binnen om voorlichting te geven, dus ontwikkelden ze een project als ‘Klassetaal’ waarmee ze via het verbredend trefwoord ‘respect’ wel worden toegelaten. Waarna ze langs die weg ook op de vermaledijde vloek uitkomen.

Je kunt ernaar kijken om te lachen over een subcultuur, maar dat is dan flauw. Of je kunt ze onder de naam Karel Kanker vragen of ‘kanker’ ook niet van ze mag, want dat gebruik je kankervaak en of ze maar kankersnel willen reageren. Maar dat is grof en ongeestig. Of je kunt als Powned belangstelling tonen voor de nieuwe campagne en de brave mannen met een reeks keiharde godsverwensingen confronteren (waar ze verbluffend beschaafd op reageren), maar dat is stuitend.

Mij bevangt mededogen als ze zich op pleinen posteren en zonder resultaat voorbijgangers voor hun streven trachten te interesseren. Gemengd met wat ergernis die ik ook voel wanneer Mormonen en Jehova’s Getuigen mij (en zichzelf) trachten te redden. Maar die komen dan ook aan de deur. Bovenal is dit een film over vergeefsheid, en is dat niet eigenlijk universeel?

Luuk Bouwman, De Bond tegen vloeken, EO 2Doc, dinsdag 23 juni, NPO 2, 23.00 uur

Dans voor het leven
Het seizoen wordt slap dus veel herhalingen. Maar wat is er tegen herhaling als het om goede documentaires gaat die menig liefhebber niet gezien heeft? Bij voorbeeld in en van ‘Het uur van de wolf’ (NTR), over de schone kunsten.

Zondag het derde deel van een drieluik dat Marijke Jongbloed in 2010 afrondde over vijf dansers die ze sinds 1980 volgde. Vier ervan hadden inmiddels hun carrière beëindigd. Ze kijken terug op hun loopbaan, en op de vele offers die ze voor kunst en loopbaan brachten. Zonder verbittering. Het zijn particuliere verhalen, maar voor dansers zijn ze universeel. De natuur beperkt immers de duur van hun carrière. Net als bij profvoetballers, maar die verdienen veel meer voor veel minder inspanning en zelfkastijding.

Dans voor het leven, NPO 2, 17.55 uur

Janine Jansen
Twee weken later het vermaarde portret dat Paul Cohen maakte van Janine Jansen: Janine (2011) .

Prachtige film, maar moeilijk om naar te kijken omdat dit enorme muzikale talent te veel van zichzelf eiste en liet eisen en juist in die periode naar de rand van de afgrond bewoog. Ze moest kort voor de première lange tijd rust nemen. Met resultaat, en dat maakt de aanblik achteraf dragelijk.

2 juli, NPO 2, 17.45 uur