Vurige paarden, heftige zwaardgevechten, woeste kastelen, adembenemende landschappen. Het aanzien van de Netflix-serie The Letter for the King is indrukwekkend. Dankzij deze ambitieuze Engelse productie maakt een jong, wereldwijd kijkerspubliek kennis met een klassiek Nederlands jeugdboek uit 1962. Maar lezers die in de loop van de tijd hun hart hebben verpand aan Brief voor de koning, dat nog steeds voorkomt op leeslijsten van scholieren, zullen moeite hebben om het boek in de serie terug te vinden.
Het is natuurlijk mooi dat de vrouwen in de serie een grotere rol hebben gekregen. Bij de verfilming van een ridderverhaal kun je het niet meer máken om de meiden bevallig in kastelen te laten wachten op de jongemannen die eropuit trekken. Van de vijf schildknapen die aan het begin van Brief voor de koning de nacht doorbrengen in een kapel, is er nu één een meisje. Net als hoofdpersoon Tiuri kan zij in het middeleeuwse fantasieland, dat in de serie niet door een koning maar door een koningin wordt geleid, tot ridder worden geslagen. Mits ze net als de anderen een laatste opdracht – de wake – zwijgend volbrengt. Deze Iona heeft in het voorafgaande toernooi, dat in het boek niet wordt beschreven, bewezen dat ze tot de beste zwaardvechters en paardrijders behoort. ‘Van mij heb je nog het meeste te vrezen’, bijt ze Tiuri toe als de nieuwe lichting ridders zich klaarmaakt voor de onderlinge afvalrace.
Het is de vraag of lezers er ooit last van hebben gehad dat vrouwen in het boek zo afwezig zijn. Ook meisjes konden zich prima identificeren met de zestienjarige Tiuri die, opgezadeld met een geheime opdracht, een razend spannende reis onderneemt die hem een waardig ridder zal maken. De binnenwereld van de jongen, die in z’n eentje de volwassen wereld betreedt waar hij erachter moet komen wie te vertrouwen is, en hoe hij zijn brief uit handen moet houden van vijanden en intriganten, is meeslepend in woorden vervat. Maar bij een verfilmd verhaal gaat de identificatie niet in eerste instantie via een binnenwereld. En dat de tijden zijn veranderd, gaf ook schrijfster Tonke Dragt toe toen ze onlangs op haar 89ste de Netflix-serie naar haar geesteskind bekeek. Ze heeft altijd graag over jongens geschreven, zei ze tegen de Volkskrant, maar kon zich voorstellen dat ze het nu anders zou doen.
Tiuri heeft in de serie ook een vrouwelijke metgezel gekregen. In het boek helpt deze Lavinia leeftijdsgenoot Tiuri ontsnappen uit het kasteel van haar vader, en keert dan alleen nog terug in zijn gedachten. En in Geheimen van het Wilde Woud, het vervolg op Brief voor de koning, als ze verkleed als schildknaap en zonder medeweten van haar strenge vader, op pad is gegaan.
De makers van de zesdelige televisieserie hebben Lavinia’s avonturendrang naar het eerdere boek verplaatst. Producent Paul Trijbits, die als Nederlandse liefhebber van ‘zijn’ jeugdboek de rechten verkreeg, en de Engelse scenarioschrijver William Davies (die bioscoopsuccessen als How to Train Your Dragon, Puss in Boots en de Johnny English-films op zijn naam heeft staan) maakten haar de tweede hoofdpersoon. In plaats van de bergjongen Piak van Tonke Dragt voegt ze zich bij Tiuri als zijn reisgezel. Waar Piak opkeek tegen de oudere Tiuri, en zwaar onder de indruk was van zijn ridderlijke opdracht en toekomst, is Lavinia een eigengereid typetje dat het de hoofdpersoon aanvankelijk nogal moeilijk maakt.
Lavinia heeft haar eigen queeste, een zoektocht naar haar moeder, en gebruikt Tiuri om weg te komen bij haar vader, een in armoede vervallen burchtheer die haar uit financiële motieven wil uithuwelijken. Ze wordt sprankelend gespeeld door Ruby Ashbourne Serkis, die iets wegheeft van een jonge Kate Winslet. Naast haar wordt Tiruri, die zich toch al ongeschikt acht voor het ridderschap, een sukkelige vago. Maar onder haar smalende pubercommentaar op hem schemert uiteraard een opbloeiende liefde. En gaandeweg blijkt ze – spoiler alert! – over magische krachten te beschikken die goed van pas komen in het bestrijden van prins Viridian, de slechterik die stiekem van plan is om de ‘oude wereld’ te vernietigen, wat in de door Tiuri overgebrachte brief wordt onthuld.
Magie is in de Netflix-productie de opvallendste toevoeging. Het boek speelt zich weliswaar af in een verzonnen middeleeuwse wereld, maar het bovennatuurlijke beperkt zich tot geruchten die daar de ronde doen over bosgeesten en betoverde meren, en er zijn ridderlijke ringen met edelstenen die licht geven in het donker. De serie heeft de afdeling speciale effecten flink aan het werk gezet, en pakt uit met duistere krachten die door bepaalde personages spectaculair worden opgeroepen. We zien hoe prins Viridian, een geweldige rol van de jonge Nederlandse acteur Gijs Blom, sjamanen vermoordt uit het land Eviellan dat hij in bezit heeft genomen, en hoe hij hun ziel opslokt in de vorm van zwarte rook die zijn mond binnenstroomt – hallo Harry Potter. Hoe een van zijn tegenstrevers, op een brandstapel gebracht, ongedeerd uit de vlammen tevoorschijn komt – hallo Game of Thrones.
De nieuwe Tiuri is in dit magische krachtenspel betrokken. Hij is niet alleen uitzonderlijk door zijn hulpvaardige inborst, die hem ingeeft om tegen alle verboden in tijdens de wake in de kapel een aankloppende vreemdeling te woord te staan. Ook vóór de riddertest is hij al een buitenstaander. Tiuri De Dappere, in het boek het voorbeeld voor de zoon die zijn voornaam draagt, is in de serie niet zijn echte vader. De donkere huidskleur van de Britse acteur Amir Wilson die hem vertolkt, wijst hier op zijn afkomst uit het sjamanenland Eviellan. Als kind is hij samen met zijn moeder, die wat betreft uiterlijk op hem lijkt, bij wijze van oorlogsbuit meegenomen naar het Land van Dagonaut, waar Tiuri De Dappere hen liefdevol heeft geadopteerd. ‘Evielliaans uitschot’ wordt hij genoemd door bewoners van zijn nieuwe land. ‘Wij horen hier niet’, verzucht Tiuri tegen haar na een hopeloze toernooidag die hij alleen maar heeft overleefd doordat zijn vader tegenstanders omgekocht blijkt te hebben. Een liefdevolle daad die Tiuri nog meer het gevoel geeft dat hij in de ogen van zijn stiefvader alleen maar faalt. Zijn persoonlijke queeste, zo maakt een monnik die hij onderweg tegenkomt hem duidelijk, is dat hij van de zwaarte binnen in hem zijn kracht moet maken. Zijn afkomst moet hij daarbij omarmen. Dat hij een kind van het sjamanenland is, blijkt uit de fluisterstemmen die hij hoort als hij in de natuur is, en de visioenen die hij heeft over de aankomende duisternis. Al bij zijn introductie tekent een vogelzwerm het gezicht van slechterik Viridian voor hem in de lucht.
Het opmerkelijkste resultaat van al deze ingrijpende veranderingen, is dat het concept riddereer er in de serie nauwelijks toe doet. Lavinia lacht Tiuri recht in zijn gezicht uit als hij zijn waardigheid terugkrijgt van de woeste monnik, een voormalige crimineel die zij een gevaarlijke gek noemt: ‘Jij gelooft ook alles.’ Het boek doet de lezer duizelen van de vele heldhaftige, door hun strijdvaardigheid en opofferingsmoraal vermaarde ridders bij wie Tiuri zich klein en onbeduidend voelt als hij ze ontmoet. Ze worden bezongen in de liederen die iedereen kent. Ze dragen de kleuren van het land dat ze verdedigen, en het wapenschild van de koning die zij dienen, of hebben gekozen voor een onafhankelijk, zwervend bestaan dat Tiuri ook wel wat lijkt. In de serie is er van deze koene ridderordes niets overgebleven.
Zelfs de ridder die Tiuri de geheime brief overhandigt die hij, dodelijk gewond, niet bij de koning van Unauwen kan afleveren, en die in het boek vele eervolle bijnamen draagt, doet zelf lacherig over het feit dat hij De Zwarte Ridder met het Witte Schild wordt genoemd. De volwassen figuren die Tiuri moet bestrijden of die hem bijstaan, krijgen louter contouren door hun slechte karakter of door hun naïviteit. De koning van Unauwen, in het boek een man die Tiuri nog meer respecteert dan zijn eigen koning, probeert in de serie, gespeeld door Yorick van Wageningen, zijn macht te vergroten door de pittige koningin van Dagonaut met zijn zoon prins Viridian te laten trouwen. Kortom: alle volwassenen in de serie zijn stuurloos, dommig, machteloos of slecht. Het is aan hun kinderen om nog iets van de wereld te maken.
De nieuwste lichting ridders die samen met Tiuri in de kapel waakten, en die hij in het boek pas na zijn lange avontuur terugziet, reist hem in The Letter for the King achterna. Deze jongelingen worden er door de volwassenen op uitgestuurd om Tiuri te achterhalen. Als straf, omdat zij hun gezamenlijke wake niet hebben volbracht, waarom zij Tiuri háten. Ze zijn wonderlijk kinderlijk neergezet, zijn voortdurend (on)grappig aan het harrewarren, en hun slecht geschreven scènes herinneren eraan dat de serie mikt op een publiek vanaf negen jaar. Seks en bloot komen er niet in voor, wél mag het jeugdige publiek zien hoe Tiuri’s stiefvader voor zijn eigen ogen gruwelijk wordt vermoord.
Maar goed, deze jeugd-die-de-toekomst-heeft leert uiteindelijk hoe zij door samen te werken Tiuri kunnen bijstaan. De liederen die een van hen onderweg verzint, gaan niet over hun beroemde voorgangers, maar over henzelf. Als zij als beloning officieel worden geridderd, is Iona daar niet bij. Die heeft zich aangesloten bij een vijand, een vrijgevochten vagebond. Lavinia staat vreemd genoeg aan de zijkant te kijken hoe het overgebleven groepje jongens wordt geëerd. Die zijn blij en trots, maar de kijkers van dit rommelige samenraapsel van losse, onuitgewerkte elementen weten dat de kwade geest van prins Viridian nog rondwaart. Wat mogelijkheden biedt voor een eventuele tweede serie waarin Tiuri er misschien achterkomt wie zijn échte vader is, en Lavinia ongetwijfeld in actie moet komen. Het is prijzenswaardig dat Tiuri en zijn vrienden hun missie hebben volbracht, maar tegen magische krachten is geen riddertje opgewassen.
The Letter for the King is nu te zien op Netflix