Velen zullen het hiermee eens zijn; Seidl heeft in Nederland een grote aanhang te oordelen naar de kritische en commerciële bijval die zijn werk in het verleden kreeg. Of dat ook het geval zal zijn met Im Keller moet blijken.
Wie de drie delen van Paradies – Liebe, Glaube en Hoffnung – mooi vond, zal zich bij het zien van de nieuwe film wederom kunnen verkneukelen in Seidls kenmerkende stijl: beelden die volledig in balans zijn, scènes gekenmerkt door stilte en gebrek aan beweging en het neerzetten van een visie op mens en wereld zonder commentaar of oordeel. Keerzijde: wie al een ongemakkelijk gevoel kreeg tijdens het zien van eerder werk van Seidl, wellicht ingegeven door dezelfde afwezigheid van een statement over of zelfs maar een interessante interpretatie van de uitgebeelde werkelijkheid, zal dat eens te meer ervaren bij het zien van Im Keller.
‘De kelder’, zegt Seidl op de website van EYE, ‘staat symbool voor het Oostenrijkse onderbewustzijn. Het is een plaats van duisternis, angst en van de menselijke afgronden.’ Dat klinkt allemaal doordacht, maar nieuw is het allerminst. In fictie is de freudiaanse betekenis van de kelder tot in den treure aangewend om verschrikkelijke driften aan te tonen, met als hoogtepunt datgene wat Norman Bates allemaal uitspookt in de kelder, zowel in Hitchcocks Psycho (1960) als in de bijzonder aardige, aan de film gerelateerde tv-serie Bates Motel (Netflix). Zie in dit verband de analyse van de rol van de kelder in Psycho door Slavoj Žižek.
Nu dan Seidl en Im Keller, waarin hij laat zien wat een aantal Oostenrijkers in de nacht in de ruimte onder in hun huis doet. En je kijkt je ogen uit: drie mannen die op een schietbaan, blijkbaar gelegen in een kelder, eerst lekker losgaan met hun pistolen en daarna al wat allochtoon is uitschelden; een vrouw die een baby uit een doos in een voorraadkast haalt; een neonazi die zich bezuipt met zijn vrienden; een echtpaar dat aan SM doet en vooral voordoet hoe dat in z’n werk gaat. Spectaculair, allemaal. Maar mij laat het koud. Ik zie niets wat het niveau van YouTube ontstijgt. De afzonderlijke scènes zijn van het type ‘Een man krijgt een gewicht om zijn geslachtsdeel gebonden, en je zal nooit raden wat er vervolgens gebeurt…’ Uitroepteken, aanklikbare link. Het probleem met Seidl is dat hij alles laat zien, maar dat hij uiteindelijk niets te zeggen heeft. Nee, ik hoef niet te zien hoe een naakte, behaarde man met gewichten gebonden een douche schoonlikt. En ja, ik wil weten waarom hij dat doet. Seidl weigert alle commentaar. Im Keller is een lelijke film, een film zonder inhoud, zonder visie. Was hij maar unreleased gebleven, dan was mijn leven in de nacht na het zien ervan aanzienlijk beter geweest.
Te zien vanaf 6 augustus
Beeld: (1) Im Keller, regie Ulrich Seidl (EYE)