Hij is een beroemdheid sinds de Oscar in 2001 voor zijn beeldschone korte film Father and Daughter. Naast alle felicitaties leverde hem dat een mailtje op, vertelde hij. Vraag één: heeft u al een distributeur voor Japan? Dat was vererend, want die kwam van animatiestudio Ghibli, opgericht door grootmeester Hayao Miyazaki (onder meer Spirited Away en Ponyo) en met Disney de beroemdste ter wereld. Maar verbluffend was de tweede vraag: wilt u een lange film voor ons maken? Dudok de Wit was opgetogen én langdurig van slag. Maar op een synopsis en wat tekeningen die hij stuurde was de reactie: ‘Begint u maar.’
Over die gigantische productie, The Red Turtle, vertelde hij in Annecy. Inmiddels won die recent in Cannes de Prix Spécial Un Certain Regard. Die bekroning haalde net niet meer de documentaire die Maarten Schmidt en Thomas Doebele over Nederlands beroemdste animatiefilmer maakten in de periode dat hij aan zijn schildpad werkte. Samen met een groot internationaal team animators, onder wie veel Fransen, want producent Studio La Prima Linea is gevestigd in Angoulême. Trouwens, zijn hele studie en loopbaan zijn verre van Hollands. En als één filmsoort internationaal, want gesproken taal overstijgend is, is het de pure animatie.
De documentaire is allereerst informatief. Dat animatiefilms enorm arbeidsintensief zijn, dat weet zelfs deze leek. Maar hoe bewerkelijk, geen idee. En geen idee van het feit dat de geweldige mogelijkheden die de computer tegenwoordig biedt daar niets aan veranderd hebben. Integendeel, lijkt het soms wel. Al ligt dat ‘integendeel’ ook aan het grenzeloos perfectionisme van Dudok de Wit. Die zich doordeweeks een slag in de rondte werkt als artistiek leider en zich pas in het weekend, in de lege studio, als maker eindeloos kan buigen over scènes die die week voorlopig af zijn gekomen – om die toch bijna altijd weer te veranderen. Vaak minuscule wijzigingen, maar voor hem zijn ze essentieel. En de milde tragiek is dat ze ook dan eigenlijk nog niet precies zijn wat en hoe ze voor zijn gevoel zouden moeten zijn. Want altijd is er het verlangen naar perfectie, die nooit te bereiken is. ‘Verlangen is een pijn, een afwezigheid, een gebrek. Maar het is een mooie pijn.’
Als zijn medewerkers al iets op hem aan te merken hebben, dan hooguit dat hij nooit kan zeggen: ‘Het is af.’ Waarom ze hem tegelijk bewonderen. De dood speelt een belangrijke rol in zijn werk. We zien hoe een kind op het strand een krabbetje vindt en inslikt. Het spuugt het uit. Krabbetje lijkt dood. Maar dan, gelukkig, beweegt het. Waarop een meeuw neerduikt en het krabbetje meeneemt. Geen Disney-zoetheid, maar eeuwige kringloop. Want voor Dudok de Wit geldt niet: ik ben hier, de dood is daar, maar: ik ben het leven en de dood. Juist dat maakt leven prachtig, vindt hij. Een zachtaardige maar sterke en autonome man die in vergankelijkheid schoonheid ziet. En die beeldschoon verbeeldt. Melancholie.
Maarten Schmidt, Thomas Doebele, Het verlangen van Michael Dudok de Wit, VPRO 2Doc, dinsdag 5 juli, NPO 2, 22.55 uur. Terug te zien op Uitzending Gemist.
Beeld: Het verlangen van Michael Dudok de Wit, van Maarten Schmidt en Thomas Doebele. Beeld uit The Red Turtle, Michael Dudok de Wit (VPRO Lumiere)