Brandende tankers, drones die worden neergeschoten en Iraanse Republikeinse Gardisten die met hun snelle speedboten schepen in internationale wateren belagen. Op de drukbevaren olieroute door de Straat van Hormuz loopt de spanning op tussen de Verenigde Staten en Iran, en daarmee ook de druk op Nederland om een bijdrage te leveren aan de beveiliging van de scheepvaart in de Perzische Golf-regio.
Washington deed daartoe begin juli een verzoek en Nederland onderzoekt momenteel of het een fregat kan sturen. Half augustus, na een veiligheidsanalyse, komt het antwoord. Bij bondgenoten is er weinig animo voor de Amerikaanse missie. België, Frankrijk en Noorwegen zeiden meteen nee. Ook Japan, Duitsland en Griekenland doen liever niet mee. De huidige crisis is immers veroorzaakt door Trump zelf. Hij trok zich vorig jaar terug uit het nucleaire akkoord met Iran, stelde opnieuw zware sancties in en stuurde vlooteenheden naar de Golf. De EU-landen willen het akkoord juist redden. Zij menen dat Iran zich wél aan de afspraken hield om minder uranium te verrijken.
Ook voor Nederland zijn Trumps onvoorspelbaarheid en het ontbreken van een helder internationaalrechtelijk mandaat redenen om niet mee te doen. In 2003 lieten we ons onder vergelijkbare omstandigheden de Irak-oorlog in rommelen door liegende Amerikanen.
Sinds maandagavond laat ligt er echter een tweede verzoek. De Britten kwamen met het voorstel om een maritieme EU-missie naar de Straat van Hormuz te sturen. Dat is opmerkelijk, aangezien ze de Unie waarschijnlijk op 31 oktober zullen verlaten. Toch lijkt er voor een Europese missie meer animo dan voor een Amerikaanse. Ook de Britten houden vast aan het akkoord met Iran, en vlakbij, voor de kust van Somalië, loopt al een EU-missie tegen piraterij. Echter, ook voor het Britse voorstel geldt dat er een onomstreden mandaat moet zijn.
Om te beginnen moeten we weten wie de agressor is. Sinds half mei vonden mysterieuze explosies plaats op zes tankers. Twee daarvan kwamen uit Saoedi-Arabië, één uit de Verenigde Arabische Emiraten. Jemenitische rebellen vielen eerder tankers aan van de Saoedi’s en de Emiraten. Wellicht deden zij dat opnieuw. Een presentatie van het ‘overtuigende bewijs’ van Irans schuld, die de Amerikanen aan de Veiligheidsraad beloofden, kwam er niet. Een korrelige video zonder tijdsaanduiding, van Iraanse gardisten die in de weer zouden zijn met een kleefmijn, kon niet serieus worden genomen.
De Britten hebben hun eigen problemen in de Golf. Afgelopen week enterde Iran een Britse tanker, als vergelding voor het aan de ketting leggen van een Iraanse olietanker bij Gibraltar. Die zou olie hebben willen smokkelen naar Syrië. Voor het afdwingen van het Europese olie-embargo tegen Syrië zou een missie rond de Perzische Golf echter geografisch gezien absurd zijn.
Dat Nederland de verzoeken niet meteen afwijst, is logisch. We zijn een zeevarende handelsnatie en dus gebaat bij veilige transportroutes. Bovendien kan het al te makkelijk nee zeggen tegen machtige bondgenoten schade opleveren. Vermoedelijk zal de regering proberen tijd te rekken. De invloed van Trumps nationale veiligheidsadviseur John Bolton, die pleit voor ‘regime change’ in Teheran, is tanende. Trump gaf de republikeinse senator Rand Paul, een verklaard tegenstander van militaire interventies, toestemming om achter de schermen met Iraniërs te spreken.
‘Trump stapte uit het kernakkoord met Iran omdat het Barack Obama’s deal was’, klinkt het in de VS. ‘Als hij ongeveer hetzelfde kan afspreken en het “Trumps deal” kan noemen, dan gaat hij ervoor.’ Daar op koersen, en de oorlogsbodems binnengaats houden, lijkt voorlopig de beste manier om een einde te maken aan de spanningen.