Film – Gawie Keyser

Fargo, The Knick, Homeland en vooral The Leftovers – het nieuwe seizoen van televisiedramaseries is begonnen. Het zijn allemaal bekende titels; in het geval van Homeland gaat het om al weer het vijfde seizoen. Het meest intrigerend is de tweede serie van The Leftovers van producent en scenarist Damon Lindelof. Het eerste seizoen was gebaseerd op de gelijknamige roman van Tom Perrotta waarin een deel van de wereldbevolking spoorloos verdwijnt na een event dat op de Vervoering lijkt, de in de bijbel voorspelde opname van deugdzame mensen tijdens de eindtijd. Kernelement is een constante sfeer van onheil en mysterie. Lindelof, die voorheen het magnifieke Lost maakte, bezit de gave je te tergen met puzzels, waardoor het volstrekt onmogelijk is te stoppen met kijken.

In het tweede seizoen gaat het al niet veel beter met de achtergeblevenen: voormalig politiecommissaris Kevin Garvey en zijn gezin – dochter Jill, vriendin Nora Durst en baby Lily – verhuizen naar een stadje in Texas, ‘Miracle’ genoemd omdat het de enige plaats is waar destijds niemand verdween. Kevin raakt er bevriend met zijn buren, de Murphy’s, en hoopt rust en vrede te vinden. Maar de demonen van het verleden zijn er nog altijd: de leider van de Guilty Remnant – een cult bestaande uit stilzwijgende, in het wit gehulde en kettingrokende mensen – achtervolgt hem, terwijl zij toch echt aan het einde van het eerste seizoen was gestorven.

Geheimen, raadsels, cliffhangers – The Leftovers is labyrintisch televisiedrama. In Miracle is er bijvoorbeeld een man die in het centrum van de stad op een toren leeft. De inwoners brengen eten en drinken, dat hij met een touw en een emmer naar boven hijst. En ze doen klusjes voor hem, zoals een brief geadresseerd aan iemand in Australië die ze voor hem moeten posten. En laat de vader van Kevin, een man die mogelijk psychotisch is, maar misschien ook weer niet, nu net aankondigen dat hij naar Australi _ë_ gaat verhuizen. Wat betekent dat? Er is meer, buiten de grenzen van The Leftovers_ :_ toen John Locke, een personage uit Lost, op een zeker moment uit dát verhaal verdween, bleek dat hij in Australië was, ronddolend in de outback. Kan het zijn dat The Leftovers en Lost alles met elkaar te maken hebben? Hoe dan ook, The Leftovers heeft dezelfde hypnotiserende intensiteit als het werk van David Lynch, bijvoorbeeld zijn baanbrekende serie Twin Peaks, maar ook Blue Velvet, waarin hoofdpersoon Jeffrey Beaumont zegt: ‘ _I__ ’ m seeing something that was always hidden. I ’ m in the middle of a mystery and it ’ s all secret. ’_

Nieuwe afleveringen van The Leftovers en The Knick zijn vanaf nu wekelijks te zien bij HBO. Fargo is via Netflix te zien. Homeland wordt op NPO 3 uitgezonden

Televisie – Walter van der Kooi

Ooit vertelde een oude man op de televisie hoe het destijds gegaan was toen hij een joods gezin had laten onderduiken. Op een avond stond de leider van het Drents verzet voor de deur met dringend verzoek vanwege noodsituatie. ‘Postma’, had de man gezegd, ‘ik heb de Heer gebeden dat je aan mijn deur voorbij zou gaan, maar het is kennelijk Zijn wil: breng ze maar.’ Zo eerlijk had ik het nooit gehoord. Echo daarvan klinkt in de Tegenlicht-aflevering Gimme Shelter. Krijn en Trijntje de Jong hebben op Urk een Koerdische Iraniër, Sinos Saïdi, in huis genomen. Ze hebben het niet opgezocht: een vriendin die met vluchtelingen werkt vroeg het hen. Maar ze waren wel voorbereid: als die vraag ooit komt, dan zeggen we ‘ja’. Want, begrijpt de kijker, de Heer bracht Sinos op hun pad. Sinos, die zich inmiddels bekeerd heeft. Krijn en Trijntje zijn voorbeeld van particulier initiatief in tijden van extreme vluchtelingencrisis – thema van de hele uitzending. We zien ook de Nederlandse initiatieven ‘schoenen voor Calais’ en ‘sheltersuits (regenjasslaapzakken) voor Syrië’. En de Duitse acties ‘Sea Watch’ waarin een schip op de Middellandse Zee speurt naar vluchtelingen; en ‘Die Toten kommen’, waarin een als ‘onbekende’ in Italië begraven drenkelinge in Berlijn een waardige herbegrafenis krijgt na vaststelling van haar identiteit – een theaterproject. De Duitse hartstocht en verbetenheid verwijzen duidelijker naar de nazitijd dan de Nederlandse initiatieven, maar alle stellen je voor de vragen ‘wat doe ik?’, ‘kan ik wat doen?’ of ‘wat kan ik doen?’

In twee gevallen komt de televisie zelf aan bod. Harald Höppner van Sea Watch nam in een debatuitzending de leiding van de presentator over door een minuut stilte voor de verdronkenen af te dwingen (het werden veertig seconden – nog heilig vergeleken bij Blatters elf seconden voor Mandela). In Calais is het de Tegenlicht-ploeg die voor problemen zorgt bij de schoenenverdeling: veel mannen willen niet gefilmd of denken zelfs dat de sneakers een truc zijn om hen te kunnen registreren. Initiatiefneemster Aukje Dekker realiseert zich dat iets dat tot dan direct tussen haar en migranten speelde door de camera iets heel anders wordt: volgende keer gaat ze alleen. Boeiende en voor de kijker ongemakkelijke aflevering, want de vraag is: kan ik meer doen dan naar Tegenlicht kijken of dit stukje schrijven respectievelijk lezen? Waarbij de razendsnel gegroeide omvang van het probleem de vraag nog pregnanter maakt of particulier initiatief druppel op gloeiende plaat is en structureel/politiek niets oplevert, of de druppel wijn in de zee is die de zee toch verandert.

Bregtje van der Haak, Gimme Shelter, VPRO Tegenlicht, zondag 18 oktober, NPO 2, 21.05 uur

De Vara heeft een driesporenbeleid in drama. Lange series voor groot publiek als Vuurzee en Overspel. Deelname aan het samenwerkingsverband met NTR en VPRO, zowel in de single plays van One Night Stand als in gezamenlijke series als A’dam – E.V.A. en Hollands Hoop. En eigen dramaprojecten over actuele maatschappelijke thema’s. Daarvoor werken ze vaak samen met scenaristen Alma Popeyus en Hein Schütz, wier intelligent engagement kenmerk van hun hele oeuvre is. Een van de hoogtepunten was de driedelige serie De enclave, over het dieptepunt van de slachting van Srebrenica. Ze wonnen er in 2005 de belangrijkste scenarioprijs voor tv-drama mee, de Lira-prijs (helaas vanwege bezuinigingen opgeheven). Popeyus en Schütz maakten onder meer ook werk over een dreigende ‘Brave New World’ met angstaanjagende staatsmacht en privacyverlies; over moslimterrorisme, rechts-populisme en -radicalisme en over een Nederlandse studente bij de Colombiaanse Farc. Ze zijn kampioen in tegels en tapijten lichten en vooral in het blijven doorvragen wanneer het vuil weggeveegd lijkt. In hun beste producties slagen ze erin een maatschappelijke kwestie aan de orde te stellen middels geloofwaardige personages, mensen van vlees en bloed. Deze keer is hun arena de redactie van een onderzoeksjournalistieke tv-rubriek, De affaire geheten. Een beproefde oudere journalist (Peter Blok) graaft samen met een gedreven en ambitieus jonkie (Kiki van Deursen) door in kwesties waar hun cheffin niet al te enthousiast over is. Of omdat ze niet gelooft dat ze de vinger erachter zullen krijgen, of omdat ze zelf iets te dicht tegen de politieke macht aanleunt; of allebei. Het is niet altijd even geloofwaardig naar mijn idee, maar de thematiek van de drie afleveringen is dat wel. In Het mislukte fotorolletje staat opnieuw Srebrenica centraal, want wie gelooft werkelijk in het ‘per ongeluk, jammer maar helaas’? In Prism is de macht van de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA in Europa en Nederland het onderwerp. In Khan gaat het over de Pakistaan Abdul Khan die in de jaren zeventig in Nederland zoveel nucleaire kennis opdeed dat hij gezien wordt als ‘de vader van de Pakistaanse atoombom’. Wie geïnteresseerd is in drama waarin de privé-besognes van de personages de thematiek niet overwoekeren kan bij De affaire terecht.

De affaire. Regie Hanro Smitsman. Scenario Alma Popeyus en Hein Schütz. Vara, drie delen, vanaf woensdag 21 oktober, NPO 2, 21.05 uur

Beeld: Stills uit The Leftovers. Foto’s IMDB / HBO.