Een week voor Pasen ging de paus de straat op in een lange zilveren donsjas. Het was een vreemd gezicht, deze strenge man in een outfit die je het best kunt omschrijven als ‘ski chic’. Misschien was het, als je op je verstand afgaat, ook wel onaannemelijk: zo’n opvallende jas bij een man die juist altijd ongeveer hetzelfde aanheeft. En wat zag je daar bij zijn hand? Die zag er wel heel onscherp uit vergeleken met de rest van de foto. Had hij nou een koffiebeker vast? En miste het kruis om zijn hals niet aan één kant een stuk ketting?
Het ging natuurlijk niet om de echte paus. Dit plaatje werd gemaakt met behulp van generatieve kunstmatige intelligentie en ging viraal omdat het in eerste instantie levensecht leek. Net als bij ChatGPT, de software die heel realistische teksten genereert, lukt het mensen niet altijd meer om dat wat door de computer is gemaakt te onderscheiden van dat wat mensen maken. Het gaat heel hard met zulke technologie, bijna even hard als met de optimistische en alarmistische voorspellingen over wat AI aan de wereld zal veranderen. Na kunstmatige tekst en foto zal de nieuwe horizon film zijn. We gaan ten onder, we worden gered.
Vooralsnog valt het aan beide kanten mee, maar dat neemt niet weg dat een nieuwe zomer van kunstmatige intelligentie is aangebroken. Binnen twee maanden nadat moederbedrijf OpenAI ChatGPT op de markt bracht, had het meer dan honderd miljoen gebruikers, schrijft Wired. Dat is sneller dan TikTok. Mensen maken er cv’s en essays mee, en het is leuk om mee te spelen. Zakenbank Goldman Sachs bracht vorige week een rapport uit waarin onder meer wordt geschat dat kunstmatige intelligentie een kwart van de voltijdsbanen zal vervangen.
Kleine, grote en de grootste techbedrijven zijn met AI aan de slag. Bij Google, dat ook een chatbot ontwikkelde, is het code rood, de competitie dreigt te sterk te worden. Plots vallen er woorden als wapenwedloop en atoombom. Een groep invloedrijke techondernemers, -denkers en economen, onder wie Elon Musk en Yuval Noah Harari, ondertekende een open brief om de ontwikkeling van deze gevaarlijke, onvoorspelbare technologie voor zes maanden stop te zetten. De brief werd door veel ontwikkelaars en wetenschappers sceptisch ontvangen. Want wat is er nou zo gevaarlijk en onvoorspelbaar? De risico’s liggen niet direct in de ontwikkeling van de software zelf − kunstmatige intelligentie is niet zelfdenkend zoals mensen, kwaadaardige computers zullen niet de wereld overnemen.
Als we het over ingrijpende nieuwe technologie hebben, dan gaat het vaak eigenlijk over politiek. Het gevaar bij AI is dat het misbruikt wordt door kwaadwillende mensen − een concentratie van macht in de verkeerde handen, uitputting van het milieu, desinformatie.
Software als ChatGPT maakt slecht onderscheid tussen feit en fictie, waardoor het zeer overtuigend onzin kan verkondigen. Deze week in De Groene vergelijkt Wessel Reijers die inhoudsloze retoriek met de tactiek van de sofisten in het oude Griekenland. Het kan ons informatie-ecosysteem aantasten, de manier waarop we met elkaar in gesprek gaan, en daarmee de democratie.
Dit zijn gevaren die niet met een pauze van zes maanden kunnen worden beantwoord. AI-wetten zijn al in de maak en er wordt ook opgeroepen tot een wereldwijd bestuursorgaan om juist met de menselijke en politieke gevolgen van AI om te gaan. In de twintigste eeuw debatteerden we over hoeveel macht de staat moest hebben ten opzichte van de markt en het maatschappelijk middenveld, schrijft advocaat en schrijver Jamie Susskind in de Financial Times. ‘In deze eeuw duikt een nieuwe vraag op: in hoeverre moet ons leven worden gestuurd door krachtige digitale systemen, en op welke voorwaarden?’
